QUYỀN BÍNH TRONG GIÁO HỘI

QUYỀN BÍNH TRONG GIÁO HỘI

Nguyễn Minh Sơn. OP

Daãn nhaäp

Xaõ hoäi loaøi ngöôøi seõ khoâng coù traät töï vaø söï phoàn vinh, neáu thieáu nhöõng ngöôøi caàm quyeàn hôïp phaùp ñeå baûo toàn caùc ñònh cheá vaø phuïc vuï coâng ích moät caùch ñaày ñuû. Quyeàn bính trong Giaùo hoäi vaø Xaõ hoäi cuõng khoâng ñi ra ngoaøi quy luaät ñoù. Quyeàn bính trong Giaùo hoäi vaø Xaõ hoäi moãi beân coù giaù trò rieâng, coù cô caáu toå chöùc rieâng vaø moãi beân coù laõnh vöïc rieâng, nhöng taát caû coù cuøng moät muïc ñích laø phuïc vuï con ngöôøi. Vaø ñeå khaúng ñònh theâm ñieàu naøy, Hieán cheá Vui möøng vaø Hy voïng noùi: “Coäng ñoaøn chính trò vaø Giaùo hoäi moãi beân vôùi laõnh vöïc rieâng cuûa mình, ñeàu ñoäc laäp vaø töï trò. Tuy nhieân, daàu döôùi danh hieäu naøo ñi nöõa, caû hai cuøng ñoàng phuïc vuï con ngöôøi trong söù meänh caù nhaân vaø xaõ hoäi. Tuyø theo hoaøn caûnh vaø ñòa phöông, treân ñoù neáu caû hai ñeàu duy trì ñöôïc söï coäng taùc laønh maïnh thì caû hai cuøng phuïc vuï lôïi ích cuûa con ngöôøi moät caùch höõu hieäu hôn…”[1].

Vaäy ta thöû tìm hieåu xem quyeàn bính trong Giaùo hoäi cuõng nhö xaõ hoäi nhö theá naøo vaø vieäc söû duïng chuùng ra sao ?

I. KHAÙI NIEÄM VEÀ QUYEÀN BÍNH

1.  Quyeàn bính trong Giaùo Hoäi

a. Theo Kinh Thaùnh

1) Cöïu Öôùc

Vaøo khoaûng naêm 1200 tröôùc Thieân Chuùa giaùng sinh, caùc boä laïc ñaõ tieán  tôùi vuøng Ca-na-an, qua nhöõng chaëng ñöôøng lòch söû khaùc nhau, theá kyû 12 vaø 11 laø thôøi gian caùc boä laïc ñoù quan heä vôùi nhau ngaøy caøng gaén boù. Vaø sau khi ñaõ tieán vaøo Ca-na-an vaø ñònh cö xong , caùc boä laïc Hipri tieán tôùi vieäc thieát laäp neàn quaân chuû, coâng trình naøy ñöôïc Ña-vít vaø Sa-lo-mon xaây döïng vaø baûo veä, nhaèm ñaûm baûo cho caùc boä laïc du muïc ngaøy xöa moät neáp soáng oån ñònh, an toaøn vaø ñeå cho moät daân toäc thoáng nhaát coù moät vò trí treân theá giôùi.

Sôû dó coù söï thieát laäp neàn quaân chuû laø do vaøo quaõng naêm 1050 tröôùc taây lòch, daân Phi-li-tinh ñang phaùt trieån raát maïnh, tröôùc kia hoï chæ ñoùng doïc bôø bieån phía nam ñòa trung haûi, daàn daàn hoï baønh tröôùng vaø  xaâm nhaäp vaøo vuøng nuùi mieàn trung Pa-leùt-ti-na vaø coù nguy cô chieám lónh toaøn boä xöù sôû. Caùc boä laïc Ít -ra-en tìm caùch choáng cöï laïi hoï, nhöng khoâng keát quaû, ñeán noãi hoøm bia Giao öôùc hoï ñem theo ra chieán tröôøng, ñeå ñöôïc Chuùa phuø hoä, nhöng laïi sa vaøo tay quaân Phi-li-tinh. Chính trong boái caûnh nguy caäp nhö theá thì caàn laäp ra moät cheá ñoä oån ñònh vöõng chaéc, ñöôïc toaøn daân nhaát trí, coù naêng löïcï chaám döùt vieäc xaâm laêng töø beân ngoaøi cuõng nhö caùc ñieàu laïm duïng ôû beân trong. Giaûi phaùp phuø hôïp nhaát luùc ñoù laø aùp duïng neàn quaân chuû, theo tieán hoaù cuûa caùc daân toäc khaùc, töø neáp soáng du sinh sang ñònh cö, laäp quoác.

2) Taân Öôùc

Trong thôøi kyø Taân öôùc thì haàu nhö khoâng thaáy noùi veà quyeàn bính, chính trò …, chæ thaáy nhöõng lôøi rao giaûng, nhöõng pheùp laï cuûa Ñöùc  Gieâ-su laøm. Theá nhöng Ñöùc Gieâsu sinh ra cuõng theo nhöõng quy ñònh cuûa xaõ hoäi, cuûa ñaát nöôùc, thaùnh Giuse phaûi keát hoân vôùi Ñöùc Maria theo luaät ñònh, roài thaùnh Giuse phaûi ñi khai hoä khaåu vôùi chính quyeàn…, nhö vaäy chöùng toû vaøo thôøi Ñöùc Gieâsu thì vaán ñeà quyeàn bính, chính trò ñaõ phaùt trieån vaø oån ñònh. Chuùng ta thöû tìm hieåu xem Ñöùc Gieâsu ñoái xöû nhö theá naøo ñoái vôùi traàn theá naøy.

Tröôùc heát ngaøi raát quaân bình vaø thöïc teá, Ngaøi khoâng ñeà cao quan ñieåm sieâu thöïc vaø cuõng chaúng ñeà cao quaù ñaùng thöïc taïi traàn theá.  Vì muïc tieâu cuûa Ngaøi khoâng phaûi laø xaây döïng moät chính quyeàn, moät vöông quoác nôi traàn theá nhö caùc moân ñeä cuûa Ngaøi laàm töôûng; nhöng muïc tieâu cuûa ngaøi chính laø cöùu ñoä traàn gian.

Nhö vaäy Ñöùc Gieâsu nghó gì veà chính trò? Ngaøi coù leân aùn khoâng ? Nhö treân ñaõ noùi Ngaøi khoâng leân aùn vaø cuõng khoâng ñeà cao hay thaàn thaùnh hoaù quyeàn bính maø laø ngaøi ñeà cao vai troø phuïc vuï cuûa quyeàn bính: “ ai muoán laøm lôùn thì phaûi phuïc vuï moïi ngöôøi” vaø haønh ñoäng röûa chaân cho caùc toâng ñoà laø hình aûnh quyeàn bính cuûa ngaøi, quyeàn bính cuûa Tin Möøng, ñoù laø “ phuïc vuï anh em ñoàng loaïi”.

b. Theo Giaùo luaät

Baát keå moät theå cheá hay cô caáu xaõ hoäi naøo cuõng coù cô caáu vaø luaät leä rieâng cuûa noù, trong Giaùo hoäi cuõng vaäy. Giaùo hoäi cuõng ñöôïc toå chöùc nhö moät guoàng maùy cuûa moät quoác gia, töø chính quyeàn trung öông ñeán ñòa phöông. Theo Giaùo luaät thì ñöùc Giaùo hoaøng laø vò chuû chaên cuûa Giaùo hoäi toaøn caàu vaø laø giaùm muïc Roâ-ma, ñaáng keá vò thaùnh Pheâroâ: “ Giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Roâma, ngöôøi giöõ nhieäm vuï Chuùa trao phoù rieâng cho thaùnh Pheâroâ, thuû lónh caùc toâng ñoà, nhieäm vuï phaûi truyeàn laïi choù nhöõng ngöôøi keá vò, laø ñöùng ñaàu Giaùm muïc ñoaøn, laø ñaïi dieän Chuùa Ki-toâ vaø laø chuû chaên Giaùo hoäi phoå quaùt treân ñaát naøy. Bôûi ñoù, do nhieäm vuï ngaøi naém thöôøng quyeàn toái cao troïn veïn, tröïc tieáp vaø phoå quaùt trong Giaùo hoäi vaø ngaøi luoân coù theå töï do thi haønh quyeàn aáy” (Giaùo luaät soá 331). Ñöùc Giaùm muïc giaùo  phaän laø ngöôøi ñöùng ñaàu trong moãi giaùo phaän vôùi söï coäng taùc cuûa linh muïc ñoaøn vaø caùc ngaøi hôïp nhaát vôùi Giaùm muïc Roâma: “ Giaùo phaän laø moät phaàn daân Thieân Chuùa ñöôïc trao phoù cho moät giaùm muïc chaên daét vôùi söï coäng taùc cuûa linh muïc ñoaøn, ñeå khi gaén boù vôùi chuû chaên cuûa mình vaø ñöôïc ngaøi taäp hôïp trong Chuùa Thaùnh Thaàn qua Tin Möøng vaø Thaùnh Theå, laøm thaønh moät Giaùo Hoäi ñòa phöông trong ñoù Giaùo hoäi duy nhaát thaùnh thieän, coâng giaùo, toâng truyeàn cuûa Ñöùc Kitoâ thaät söï hieän höõu vaø hoaït ñoäng. (Giaùo luaät soá 369). Giaùo hoäi phoå quaùt khoâng phaûi laø moät cô caáu ñöùng ôû ngoaøi vaø treân Giaùo hoäi ñòa phöông, nhöng Giaùo hoäi phoå quaùt thaønh hình qua söï hieäp thoâng cuûa caùc Giaùo hoäi ñòa phöông: “Giaùm muïc ñoaøn maø ñaàu laø Ñöùc Giaùo hoaøng vaø thaønh vieân laø caùc ñöùc Giaùm muïc do ñöôïc truyeàn chöùc thaùnh vaø hieäp thoâng phaåm traät vôùi ñaàu vaø caùc thaønh vieân, vaø trong ñoù toâng ñoà ñoaøn vaãn tieáp tuïc, cuøng vôùi ngöôøi ñöùng ñaàu vaø khoâng bao giôø thieáu ngaøi, cuõng laø chuû theå naém quyeàn toái cao vaø troïn veïn ñoái vôùi Giaùo hoäi phoå quaùt” (Giaùo luaät soá 336). Caùc giaùo phaän trong moät vuøng taäp hôïp laïi thaønh moät giaùo tænh trong ñoù ñöùng ñaàu giaùo tænh laø Ñöùc toång Giaùm Muïc: “ñöùng ñaàu giaùo tænh laø tröôûng giaùo tænh, vò naøy laø Toång giaùm muïc laõnh ñaïo moät giaùo phaän, chöùc vuï aáy ñöôïc gaén lieàn vôùi toaø giaùm muïc do Giaùo hoaøng chæ ñònh hay chaáp thuaän (Giaùo luaät soá 435)”. Tuy nhieân, trong boä giaùo luaät hieän haønh, quyeàn haïn cuûa toång giaùm muïc bò thu gom laïi raát nhieàu, hay noùi ñuùng ra ngaøi khoâng coù quyeàn treân giaùm muïc khaùc. Vai troø cuûa ngaøi mang tính caùch cuûa ngöôøi canh chöøng giaùm saùt maø thoâi : “trong caùc giaùo phaän thuoäc Giaùo tænh, tröôûng giaùo tænh coù nhieäm vuï: lo cho ñöùc tin vaø kyû luaät Giaùo hoäi ñòa phöông ñöôïc tuaân giöõ nghieâm chænh vaø baùo caùo vôùi Giaùo hoaøng nhöõng laïm duïng neáu coù”[2]. Trong moät quoác gia hay moät ñòa haït coù moät Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñeå cuøng nhau phuïc vuï caùc tín höõu trong quoác gia vaø ñòa haït cuûa mình: “ Hoäi ñoàng Giaùm muïc, moät ñònh cheá thöôøng tröïc, laø toå chöùc keát hôïp caùc giaùm muïc cuûa moät quoác gia hay moät ñòa haït naøo ñoù, cuøng nhau thi haønh chieáu theo luaät, moät soá nhieäm vuï muïc vuï cho caùc tín höõu Chuùa Kitoâ thuoäc ñòa haït, ñeå phaùt huy lôïi ích lôùn hôn maø Giaùo hoäi ñem laïi cho loaøi ngöôøi, nhaát laø baèng caùc hình thöùc vaø phöông phaùp laøm vieäc toâng ñoà thích hôïp vôùi hoaøn caûnh ñòa phöông vaø thôøi ñaïi” (Giaùo luaät soá 447). Beân caïnh nhöõng cô caáu treân, trong Giaùo hoäi coøn coù caùc ñaïi dieän toâng toaø, Phuû doaõn toâng toaø, Giaùm haït toøng thoå, Ñan vieän toøng thoå vaø caùc Phuû tuyeân uyù quaân ñoäi [3].

c. Trong ñôøi tu

Trong moâi tröôøng tu trì cuõng caàn yù thöùc vaø chuù troïng veà vaán ñeà quyeàn bính, ñeå ít ra ôû moät ñoâi nôi, nhaân vò cuûa tu só seõ ñöôïc toân troïng hôn, traùnh cho hoï thaønh nhöõng naïn nhaân cuûa thaùi ñoä chaø ñaïp, ‘cheá ñoä’ baát coâng, gaây ra nhöõng thieät haïi traàm troïng. Chính ñöùc Giaùo hoaøng Phaoloâ VI nhaän xeùt trong söù ñieäp nhaân ngaøy theá giôùi hoaø bình 1972, nhôø vaên hoaù phoå bieán, con ngöôøi, toaøn dieän con ngöôøi, ñaõ coù yù thöùc môùi veà ngay chính mình: “Baát cöù moät ai ngaøy nay cuõng nhaän ñònh ñöôïc mình laø moät nhaân vò vaø töï nghieäm thaáy mình laø nhö theá; nghóa laø moät thöïc theå baát khaû xaâm phaïm, bình ñaúng, töï do vaø coù traùch nhieäm veà baûn thaân cuõng nhö vaán ñeà töông quan vôùi xaõ hoäi”. “Ngaøy nay, trong nhieàu coäng ñoaøn tu trì, baàu khí ñôøi soáng chung ñaõ ñöôïc caûi thieän, coù nhieàu khoaûng khoâng cho taát caû moïi ngöôøi tham gia; ñaõ coù söï chuyeån bieán töø moät ñôøi soáng chung döïa quaù nhieàu vaøo vieäc giöõ luaät ñeán moät ñôøi soáng löu taâm nhieàu ñeán nhöõng nhu caàu caù nhaân, nghóa laø chuù troïng ñeán chieàu kích con ngöôøi, ñaây laø moät trong nhöõng ñieåm son cuûa caùc naêm gaàn ñaây”[4]. Tuy nhieân, daàu hình thöùc naøo ñi nöõa, quyeàn bính luoân luoân phaûi ñöôïc soi saùng bôûi Tin Möøng, quyeàn bính laø ñeå phuïc vuï.

2.  Quyeàn bính trong xaõ hoäi

a.  Quyeàn bính laø laäp laïi coâng baèng xaõ hoäi

Chaéc haún khoâng coù moät quoác gia, moät daân toäc hay moät boä laïc naøo coù theå toàn taïi ñöôïc neáu nhö khoâng coù moät ngöôøi ñöùng ñaàu saép xeáp vaø phoái hôïp. Vì trong moät taäp theå cuûa moät ñaát nöôùc hay moät boä laïc khoâng phaûi luùc naøo moãi ngöôøi cuõng ñoàng taâm nhaát trí vôùi nhau moät yù. Cuï theå, cha oâng ta thöôøng noùi: “chín ngöôøi möôøi yù” maø muoán cho ñaát nöôùc toàn taïi, phaùt trieån vaø khoâng bò xeù naùt ra moãi ngöôøi moät yù, thì caàn coù moät quyeàn bính. Ngöôøi ñoù ñöùng ra chòu traùch nhieäm saép xeáp cuõng nhö phoái hôïp moïi coâng vieäc moät caùch treân cô sôû coâng baèng vaø traät töï  nhaèm traû töï do cho nhöõng ngöôøi bò aùp böùc oan sai, söûa trò nhöõng keû gaây roái caùch thaúng thaén. Hay noùi caùch khaùc quyeàn bính laø laäp laïi coâng baèng traät töï xaõ hoäi. Dó nhieân, ôû ñaây vieäc söû duïng quyeàn bính hoaøn toaøn khaùc vôùi quyeàn löïc, quyeàn bính laø thay daân, baûo veä söï thaät toân troïng coâng baèng. Coøn quyeàn löïc trong xaõ hoäi nhö laø: “khaû naêng ñaït ñöôïc muïc ñích nhö yù baát chaáp söï phaûn khaùng cuûa ngöôøi khaùc”[5]. Trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi, chaéc chaén hình thöùc cô baûn nhaát cuûa quyeàn löïc laø vuõ löïc tuyeät ñoái, söï eùp buoäc taâm lyù hay theå xaùc söû duïng ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích. Nhöng khoâng coù xaõ hoäi naøo coù theå toàn taïi laâu daøi neáu quyeàn löïc xaõ hoäi chæ ñöôïc theå hieän duy nhaát theo caùch naøy. Vuõ löïc coù theå taïo ra söï tuaân thuû, nhöng neáu luoân duøng vuõ löïc seõ taïo ra söï sôï haõi, vaø dó nhieân sôï haõi seõ xuaát hieän cöïc ñoan, laø khuûng boá.”

Tuy nhieân, cho duø bieát ñaây laø söï thaät khoâng choái caõi ñöôïc, song con ngöôøi ngaøy nay vaãn coøn nghi ngaïi e deø veà ngöôøi söû duïng quyeàn bính. Ngöôøi ta quaù roõ coù nhöõng ngöôøi laïm duïng quyeàn bính ñeå phuïc vuï yù ñoà rieâng, nhö  ñoäc taøi, ñoäc ñoaùn, hoaëc thieân vò thay traéng ñoåi ñen… . Chính ñieàu naøy ngöôøi naém giöõ quyeàn bính khoâng coøn laø ngöôøi laëp laïi traät töï vaø coâng baèng xaõ hoäi nöõa, maø laø keû gaây roái trong xaõ hoäi. Ñieàu naøy raát thöôøng xuyeân xaûy ra trong xaõ hoäi xöa vaø nay.

b.  Phuïc vuï coâng ích

Moät ñieàu khaúng ñònh laø ngöôøi söû duïng quyeàn bính khoâng phaûi nhö moät phöông theá ñeå thoáng trò maø nhö moät phöông caùch ñeå phuïc vuï coâng ích chung cho moïi ngöôøi vaø vì moïi ngöôøi. Hoï caàn hieåu roõ raèng; ngöôøi döôùi khoâng phaûi chæ laø nhöõng duïng cuï cho hoï ñaït ñöôïc muïc tieâu, nhöng laø nhöõng coäng söï vieân cuøng chòu traùch nhieäm tröôùc toaøn theå coäng ñoàng. Hôn nöõa, ngöôøi ñöôïc daân trao ban quyeàn bính treân ngöôøi khaùc khoâng phaûi ñeå möu caàu tö lôïi, nhöng vì ích lôïi, cuûa caù nhaân vaø taäp theå maø mình chòu traùch nhieäm. Chöùc vuï cuûa hoï laø moät caùch ñeå hoï phuïc vuï nhöõng ñoái töôïng aáy. Bôûi theá, hoï coù nhieäm vuï söû duïng quyeàn bính vì lôïi ích cuûa ngöôøi döôùi. Ngöôøi treân coù theå loãi phaïm nghóa vuï naøy khoâng nhöõng khi söû duïng quyeàn bính moät caùch quaù bao bieân vaø ñoäc taøi, maø caû khi boû beâ khoâng haønh xöû quyeàn bính ôû möùc caàn thieát. Xueà xoaø deã daõi, löôøi bieáng hay baát taøi vaø caûm thaáy khoâng thích hôïp, ñoù coù theå laø lyù do khieán ngöôøi ta boû beâ nhö theá. “khoâng ñöa ra nhöõng chæ thò caàn thieát seõ laøm trôû ngaïi hay phí phaïm caùc quyeàn naêng cuûa ngöôiø döôùi quyeàn. Vì quyeàn bính cuõng phaûi chòu traùch nhieäm tröôùc nhöõng giaù trò maø noù ñaïi dieän vaø tröôùc nhöõng ngöôøi maø noù coù boån phaän phaûi thuyeát phuïc, neân luaät vaøng maø caùc quyeàn bính phaûi tuaân theo laø “cöùng raén trong muïc tieâu vaø meàm moûng trong caùch theá”[6]. Vì quyeàn bính hieän höõu laø ñeå ñaåy maïnh coâng ích ñoàng thôøi phoái hôïp caùc löïc löôïng haàu hoaøn thaønh caùc nhieäm vuï chung, neân ngöôøi ta chæ coù theå ra leänh trong phaïm vi maø ích lôïi cuûa ñaát  nöôùc cho pheùp. Hoï phaûi thi haønh quyeàn bính trong giôùi haïn cuûa luaät phaùp, hieán phaùp vaø muïc tieâu cuûa ñaát nöôùc. Ngoaøi ra ngöôøi caàm quyeàn cuõng bò raøng buoäc bôûi luaät leä cuûa ñaát nöôùc. Bôûi chöng luaät leä ñaët ra laø bôûi lôïi ích chung, theá maø phaùt huy coâng ích laïi chính laø nhieäm vuï rieâng cuûa quyeàn bính. “Chính vì muïc ñích duy nhaát naøy maø quyeàn bính coù theå ñöôïc söû duïng moät caùch chính ñaùng ñoái vôùi moïi thaønh vieân cuûa moät coäng ñoàng laø phuïc vuï vì coâng ích chung”[7].

c.  Vieäc söû duïng quyeàn bính laø nhaèm toân troïng vaø baûo veä phaåm giaù con ngöôøi

Baát cöù luaät leä naøo ñöôïc xaây döïng vaø hình thaønh neân ñeàu nhaém ñeán muïc ñích laø baûo veä con nhaân phaåm con ngöôøi töø nhöõng haïng ngöôøi thaáp coå beù mieäng nhaát, keå caû nhöõng con ngöôøi ñang naèm trong baøo thai cuõng caàn ñöôïc baûo veä moät caùch coù vaên hoaù vaø ñaïo ñöùc. Trong thoâng ñieäp Tin Möøng Veà Söï Soáng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II, ngaøi khaúng ñònh: “Thoâng ñieäp Tin Möøng Vaø Söï Soáng laø moät lôøi beânh vöïc can ñaûm vaø cöông quyeát cho nhöõng ngöôøi ngheøo khoå nhaát, nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái nhaát, nhöõng ngöôøi khoâng ñöôïc baûo veä, nhöõng ngöôøi voâ toäi nhaát: ñoù laø nhöõng treû em seõ ñöôïc sinh ra, nhöõng ngöôøi ngheøo nhöõng ngöôøi quaãn baùch (…) “Thoâng ñieäp Tin möøng vaø söï soáng taïo neân söï gaàn guõi trong tình lieân ñôùi vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo, tröôùc nhöõng keû coù quyeàn bính”[8]. Khi noùi giaù trò khoâng theå so saùnh cuûa nhaân vò con ngöôøi Ñöùc thaùnh Cha noùi tieáp: “con ngöôøi ñöôïc goïi tôùi söï sung maõn vöôït xa nhöõng chieàu kích cuûa söï sinh toàn treân traùi ñaát naøy, bôûi vì ñoù laø söï tham döï vaøo chính söï soáng cuûa Thieân Chuùa” Bôûi theá ngöôøi naém giöõ quyeàn bính phaûi luoân luoân quan taâm ñeán vaán ñeà naøy moät caùch caån thaän. Ñöøng bao giôø söû duïng quyeàn bính cuûa mình maø aùp ñaët hoaëc laøm cho nhöõng ngöôøi khaùc phaûi phuïc vuï mình nhö moät teân noâ leä vôùi oâng chuû. Dó nhieân trong lòch söû nhaân loaïi vieäc haønh xöû quyeàn löïc ñaõ coù nguoàn goác töø thôøi xa xöa. Vaøo thôøi toå tieân cuûa chuùng ta, quyeàn löïc cuûa caùc vò vua vaø caùc oâng hoaøng thôøi coå ñaïi thì tuyeät ñoái vaø mang tính “cha truyeàn con noái”. Vì theá, soá ngöôøi coù quyeàn löïc raát ít. Ñöôïc toân vinh caùch töï nhieân laø beà treân, nhöõng ngöôøi naøy khoâng ñeám xæa gì tôùi yù kieán cuûa caáp döôùi, hoï caøng khoâng nghe yù kieán cuûa thaàn daân. Do ñoù vaïn lyù tröôøng thaønh ôû Trung quoác vaø caùc kim töï thaùp, veát tích vó ñaïi cuûa heä thoáng naøy ñöôïc döïng leân trong noãi ñau khoå cuûa haøng ngaøn noâ leä ñeå ñoåi laáy moät thöù coâng saù duy nhaát laø roi voït”[9].

Nhö vaäy, chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng moät xaõ hoäi ñöôïc goïi laø coâng baèng vaø vaên minh khi nhöõng ngöôøi naém giöõ quyeàn bính bieát löu yù ñeán phaåm giaù cuûa con ngöôøi vaø ñoàng thôøi bieát ñaët quyeàn lôïi ngöôøi khaùc treân heát moïi quyeàn lôïi tö rieâng caù nhaân. Theá môùi goïi laø quyeàn bính laø ñeå phuïc vuï vaø baûo veä phaåm giaù cuûa con ngöôøi.

II. SO SAÙNH QUYEÀN BÍNH TRONG GIAÙO HOÄI VAØ XAÕ HOÄI

1. Quyeàn bính trong Giaùo Hoäi  

a.  Tinh thaàn cuûa Tin Möøng

Con Thieân Chuùa haèng soáng ñaõ hieán mình laøm toâi tôù moïi ngöôøi. Ngaøi giaøu coù nhöng ñaõ choïn laøm cho ta ñöôïc giaøu coù trong söï ngheøo khoù cuûa Ngaøi. Ñaáng Cha ñaõ maïc khaûi nhö Ñöùc Chuùa laïi phoù noäp mình treân thaäp giaù nhö daáu chæ chung cuoäc cuûa söï lieân ñôùi cuûa Ngaøi vôùi ta. Quyeàn laøm Chuùa cuûa Ñöùc Gieâsu laø moät chuû ñeà vaø moät nhaõn giôùi quan troïng trong neàn ñaïo ñöùc ñaëc tröng Kitoâ giaùo. Noù chæ cho thaáy taát caû moïi thöù quyeàn löïc ñang noâ leä hoaù con ngöôøi treân hoaøn vuõ naøy, “nhöõng thieân phuû vaø nhöõng baäc uy linh cuøng caùc ñoång lyù cuûa vuõ truï haéc aùm naøy” (Ep 6, 12). Chuùa Gieâsu, vò Chuùa thaønh toâi tôù, ñaõ daïy cho ta bieát söû duïng quyeàn haønh caùch ñuùng ñaén vaø chæ cho ta con ñöôøng daãn tôùi caùc cô cheá quyeàn bính laønh maïnh trong Hoäi thaùnh. Ai tin vaøo Ngaøi vaø tuyeân xöng Ngaøi laø Chuùa seõ khoâng bao giôø ñoäc taøi, hoáng haùch, seõ thoaùt khoûi moïi thöù thaønh kieán veà chuûng toäc, giai caáp, maøu da vaø khoûi moïi thöù toäi loãi khaùc laøm cho ngöôøi ta phaûi xa caùch Ñaáng laø Cha cuûa moïi ngöôøi, vaø Chuùa Gieâsu Kitoâ Chuùa muoân ngöôøi.

Thaàn khí ñaõ laøm cho Ñöùc Kitoâ troãi daäy töø coõi cheát daïy ta moät tinh thaàn traùch nhieäm vaø moät tình lieân ñôùi chaân thöïc, moät caùch thi haønh quyeàn bính caùch khieâm toán, uyeån chuyeån trong söï vaâng phuïc Thieân Chuùa caùch saùng taïo. Chuùa Gieâsu Kitoâ, ñaõ vaâng phuïc cho ñeán cheát. Ñoù khoâng phaûi laø söï vaâng phuïc leà luaät beân ngoaøi nhöng laø vaâng phuïc söù maïng, baøy toû quyeàn naêng giaûi thoaùt cuûa tình yeâu daønh cho Cha vaø söï tin töôûng phoù thaùc cuûa Ngaøi (Pl 2, 5-11). Ñoái vôùi neàn luaân lyù Kitoâ giaùo, ñieàu naøy coù nghóa laø “anh em haõy coù taâm tö nhö ñaõ coù nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ” (Pl 2, 5). Chæ khi aáy, ta môùi tuyeân xöng “ Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Chuùa, vaø laø vinh quang cho Thieân Chuùa Cha” (Pl 2, 11).

b.  Theo thö thaùnh Phaoloâ

Ñöùc Gieâsu laø vò thuû laõnh, vò laõnh tuï duy nhaát maø ta coù theå daán thaân theo Ngaøi ñeán cuøng. Ngöôøi ta thöôøng noùi caùc baïn treû thích hy sinh cho vò laõnh tuï naøo coù uy tín loâi cuoán hoï vì tuoåi treû öa thích ñoaøn hoäi, öa hoaït ñoäng taäp theå moät caùch haêng say maëc daàu hoï ham thích ñoäc laäp hay töï laäp. Ñieàu maø hoï tìm kieám nôi laõnh tuï, ñoù laø lyù töôûng cao ñeïp coù theå loâi cuoán hoï, lyù töôûng aáy seõ trôû thaønh moät uy quyeàn buoäc hoï phaûi hy sinh vaø tuyeät ñoái phuïc vuï. Vaäy ñoù laø lyù töôûng vaø uy quyeàn naøo? Ñoù phaûi laø lyù töôûng haáp daãn nhöng cuõng phaûi laø moät giaùo thuyeát chaân thaät coù theå giaûi quyeát moïi nhu caàu töï nhieân vaø sieâu nhieân cuûa con ngöôøi, coù theå phaù ñoå moïi thaønh kieán vaø laøm chuû ñöôïc moïi duïc voïng. Coù nhieàu vò thuû laõnh ñaõ ñöa ra nhöõng lyù töôûng, maø yù töôûng naøy laïi choáng ñoái vôùi yù töôûng kia, maâu thuaãn nhau, baùc boû nhau, vì chuùng chæ laø nhöõng lyù töôûng phaùt xuaát do thuø oaùn, do vuï lôïi, do quan nieäm sai laàm veà nhaân sinh. Bôûi theá, duy chæ mình Ñöùc Kitoâ môùi coù theå ñem laïi cho nhaân loaïi, moät giaùo thuyeát chaân chính, moät lyù töôûng cao ñeïp: “Thaày laø AÙnh Saùng theá gian, ai theo Thaày seõ khoâng böôùc ñi trong boùng toái…” (Ga 8, 12). Ñoù laø leõ dó nhieân, vì Ñöùc Gieâsu laø Lôøi cuûa Thieân Chuùa, laø AÙnh Saùng cuûa chaân lyù vaø vinh quang cuûa Chuùa Cha. Chæ mình Ñöùc Kitoâ môùi coù quyeàn chæ huy, chæ mình ngöôøi môùi laø thaày: “Anh em goïi Thaày laø Thaày, laø Chuùa, ñieàu ñoù phaûi laém, vì quaû thaät, Thaày laø Thaày, laø Chuùa…” (Ga 13, 13).

 c. Theo Coâng ñoàng Vaticano II

1) Boån phaän cuûa quyeàn bính

Boån phaän cuûa quyeàn bính vaø cuûa caùc thaønh vieân laø: laøm sao ñeå vieäc thöïc thi quyeàn bính ñöôïc toát ñeïp, nhaèm möu caàu coâng ích. Ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa caùc thaønh vieân, quyeàn bính phaûi thi haønh nhieäm vuï cuûa mình theo luaät coâng bình, trong giôùi haïn cuûa traät töï luaân lyù (töï nhieân) cho pheùp, caû hai ñeàu nhaèm phuïc vuï coâng ích. Quyeàn bính caàn toân troïng, nhìn nhaän vaø gia taêng nhöõng giaù trò cuõng nhö boån phaän cuûa taát caû caùc thaønh vieân. Ngöôïc laïi, caùc thaønh vieân cuõng coù nhöõng boån phaän cuûa mình. Tröôùc heát hoï phaûi coäng taùc vaøo vieäc thi haønh quyeàn bính, caøng khoâng ñöôïc khoaùn traéng cho quyeàn bính, cuõng khoâng neân trao cho quyeàn bính moät quyeàn haønh quaù cao. Chính baûn thaân hoï cuõng coù nhöõng quyeàn töï veä chính ñaùng, ñeå coù theå “choáng laïi” hay khieáu naïi khi quyeàn bính laïm duïng hay haønh xöû thieáu coâng bình. Ñeå ñöôïc nhö theá, cheá ñoä “daân chuû” trong vieäc thi haønh quyeàn bính laø lyù töôûng. Quyeàn bính do caùc thaønh vieân baàu ra, vaø quyeát ñònh cuûa quyeàn bính laø thi haønh nhöõng gì maø caùc thaønh vieân ñaõ cuøng nhau thoaû thuaän vaø chaáp thuaän.

2) Muïc ñích cuûa quyeàn bính

Hôn luùc naøo heát, vieäc haønh xöû quyeàn bính trong Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi phaûi nhaèm phuïc vuï nhöõng thaønh phaàn thaáp beù nhaát trong xaõ hoäi. Caû hai quyeàn bính naøy phaûi coäng taùc vôùi nhau trong vieäc phaùt trieån xaõ hoäi, laøm xaõ hoäi trôû thaønh moät coäng ñoaøn lieân ñôùi trong tình yeâu. Trong ñoù moïi ngöôøi, moïi thaønh vieân coù theå vaø coù quyeàn tham gia vaøo vieäc thi haønh quyeàn coâng daân, trong vieäc phaùt trieån vaên hoaù, ngaên ngöøa nhöõng laïm duïng tö höõu quaù ñaùng, ñöôïc baûo ñaûm möùc soáng toái thieåu. Cuï theå, giaùo quyeàn vaø theá quyeàn phaûi coäng taùc vôùi nhau, nhaèm giaûm bôùt (vaø quyeát taâm loaïi tröø) nhöõng baát coâng trong xaõ hoäi. Ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi theo ñuùng nhaân vò vaø nhaân phaåm, giaûi quyeát vaán ñeà ñoùi keùm, ñaëc bieät nôi vuøng saâu vuøng xa, giuùp con em hoï coù ñuû ñieàu kieän ñöôïc giaùo duïc. Vieäc naâng ñôõ caùc beänh nhaân, nhaát laø naïn nhaân cuûa caên beänh theá kyû ñang caàn ñöôïc söï hoã trôï vaø hôïp taùc cuûa caû hai quyeàn bính naøy. Xa hôn nöõa, quyeàn bính Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi caàn ñaët muïc tieâu choïn löïa laø baûo veä hoaø bình treân theá giôùi, ngaên chaën caùc nguy cô chieán tranh, caûi thieän vaø coå voõ caùc hieäp öôùc quoác teá nhaèm ngaên chaën tính voâ nhaân ñaïo moät caùch tinh vi trong chính saùch cuûa caùc cöôøng quoác muoán baù chuû toaøn caàu trong laõnh vöïc kinh teá cuõng nhö chính trò.

Vieäc toân troïng hai thöù quyeàn bính ñöôïc haønh xöû caùch ñoäc laäp laø ñieàu toái caàn thieát. Tuy nhieân, söï toân troïng aáy caàn phaûi ñöôïc thuùc ñaåy ñeán söï hôïp taùc laãn nhau trong taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán vaän meänh cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi. Quyeàn lôïi vaø nhaân phaåm cuûa moãi con ngöôøi trong xaõ hoäi phaûi laø muïc tieâu phuïc vuï cuoái cuøng cuûa taát caû caùc loaïi quyeàn bính.

3) Giôùi haïn cuûa quyeàn bính

Vieäc haønh xöû quyeàn bính cuûa Giaùo hoäi trong xaõ hoäi cuõng caàn coù nhöõng giôùi haïn rieâng. Caû hai quyeàn bính ñeàu laõnh nhaän töø treân. Tuy nhieân, quyeàn bính Giaùo hoäi khoâng ñöôïc chi phoái leân quyeàn bính xaõ hoäi, vaø traùi laïi quyeàn bính xaõ hoäi cuõng khoâng ñöôïc giaãm chaân leân quyeàn bính Giaùo hoäi. Giaùo hoäi ñoäc laäp vôùi xaõ hoäi trong vieäc thi haønh quyeàn bính, nhöng luoân lieân ñôùi trong vieäc phuïc vuï coâng ích maø Giaùo hoäi (vaø xaõ hoäi) coù nhieäm vuï coå voõ. Vì taát caû nhöõng gì xaûy ra cho con ngöôøi trong theá giôùi naøy ñeàu coù aûnh höôûng vaø taùc ñoäng ñeán töøng ngöôøi, töøng thaønh vieân trong xaõ hoäi. Tuy nhieân, Coâng ñoàng Vaticano II, trong Hieán Cheá Muïc Vuï cuõng khuyeán caùo raèng, Giaùo hoäi caàn can ñaûm khöôùc töø nhöõng ñaëc quyeàn ñaëc lôïi (ñaëc aân) maø xaõ hoäi trao taëng. Lòch söû cho thaáy nhöõng tröôøng hôïp cuï theå, khi Giaùo hoäi troâng nhôø vaøo nhöõng ñaëc quyeàn ñaëc lôïi trong xaõ hoäi seõ xaûy ra tình traïng bò chi phoái laãn nhau. Hay ít laø, khi haønh xöû nhö theá, vi phaïm luaät coâng baèng phaân phoái, keå caû khi khoâng vi phaïm ñieàu gì chaêng nöõa, thì ñieàu ñoù cuõng khoâng phuø hôïp vôùi ôn goïi vaø söù meänh cuûa Giaùo hoäi (x GS 76).

d. Thöïc teá veà vieäc söû duïng quyeàn bình trong Giaùo hoäi

Nhö ñaõ trình baày, Ñöùc Kitoâ khoâng trao quyeàn bính cho caùc Toâng ñoà ñeå caùc oâng thoáng trò daân, Ngaøi cuõng khoâng trao caùc oâng quyeàn bình ñeå xaây döïng ‘Ñeá Quoác hay Sieâu Cöôøng Quoác’ hoaëc cung ñieän. Nhöng Ñöùc Kitoâ ñaõ trao quyeàn bình cho caùc Toâng ñoà ñeå caùc oâng toå chöùc xaây döïng "Nöôùc Trôøi" trong taâm hoàn nhöõng con ngöôøi vaø "ra ñi" loan baùo Tin Möøng cho moïi ngöôøi (Mt 28, 19-20). Cuï theå, Ñöùc Kitoâ ñaõ trao cho quyeàn laõnh ñaïo cho moät soá ngöôøi Kitoâ höõu ñeå hoï coå voõ, kích leä moïi ngöôøi cuøng chung söùc xaây döïng nhöõng ñeàn thôø thieâng lieâng trong taâm hoàn nhöõng ngöôøi "ngheøo", vôùi moät theá giôùi "vaên minh tình yeâu"; "thaêng tieán con ngöôøi toaøn dieän". Theá nhöng, khoâng ít ngöôøi trong Giaùo hoäi hoâm nay vaãn cho raèng, Giaùm muïc laø ngöôøi coù quyeàn töông ñöông vôùi vò chuû tòch tænh, coøn linh muïc ngöôøi coù quyeàn haønh nhö chuû tòch huyeän. Coù leõ töø söï nhaän thöùc sai laïc aáy, nhieàu giôùi chöùc trong Giaùo hoäi ñaõ thi haønh quyeàn bình Chuùa uyû thaùc cho hoï, nhö moät thuû tröôûng trong coâng ñoaøn hoaëc nhö moät giaùm ñoác cuûa moät cô quan hay nhö moät oâng chuû tòch cuûa uyû ban. Khi ñoïc laïi Tin Möøng ta thaáy, chính Ñöùc Kitoâ ñaõ thieát laäp Giaùo Hoäi trao quyeàn cai quaûn ñieàu haønh cho caùc Toâng ñoà vaø caên daën hoï raèng: "Anh em bieát:  thuû laõnh caùc daân thì laáy quyeàn maø thoáng trò, nhöõng ngöôøi laøm lôùn thì duøng uy maø cai quaûn daân. Giöõa anh em thì khoâng ñöôïc nhö vaäy: ai muoán laøm lôùn giöõa anh em thì phaûi laøm ngöôøi phuïc vuï anh em…"(Mt 20,24-27). Theá nhöng doõi theo doøng lòch söû ta thaáy, nhieàu giôùi chöùc Coâng giaùo thôøi Trung coå ñaõ nhaân danh "thaàn quyeàn", caäy döïa vaøo "theá quyeàn" ñeå traán aùp nhöõng ngöôøi laïc giaùo, thaäm chí coøn toå chöùc taùm cuoäc thaùnh chieán choáng laïi ngöôøi Hoài giaùo[10]. Thöïc teá taïi Giaùo hoäi Vieät nam hoâm nay cho thaáy, döôøng nhö ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi than phieàn veà moät soá vò laõnh ñaïo cuûa Giaùo Hoäi ñaõ hoâ haøo vieäc xaây caát nhaø xöù, nhaø doøng  hôn laø kích leä moïi ngöôøi xaây döïng "Nöôùc Trôøi" hoaëc ñeàn thôø thieâng lieâng nôi taâm hoàn con ngöôøi. Thay vì phaûi duøng quyeàn bính Chuùa uyû thaùc cho ñeå coå voõ kích leä ngöôøi tín höõu cuøng nhau "ra ñi" loan baùo Tin Möøng cho nhöõng ngöôøi chöa bieát Ñöùc Kitoâ hoaëc coøn ôû ngoaøi Hoäi Thaùnh thì nhieàu giôùi chöùc cuûa Giaùo hoäi hoâm nay laïi cöù "ngoài chôø" ñeå giaûng thuyeát cho moät soá ngöôøi ñöôïc coi laø ñaïo ñöùc, göông maãu trong giaùo xöù cuûa hoï. Thay vì phaûi phuïc vuï vaø laøm thaêng tieán con ngöôøi goàm linh hoàn vôùi theå xaùc thì döôøng nhö hoï ñaõ chia con ngöôøi thaønh hai maûnh ñeå roài chæ phuïc vuï caùi goïi laø "phaàn hoàn".

Thaät vaäy, Ñöùc Kitoâ ñaõ trao quyeàn bính cho moät soá ngöôøi Kitoâ höõu ñeå hoï phuïc vuï anh chò em mình, vì taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc goïi Thieân Chuùa laø Cha vaø cuøng “uoáng” moät Thaùnh Thaàn. Cuï theå hôn, Ñöùc Kitoâ cuøng Giaùo Hoäi ñaõ trao quyeàn laõnh ñaïo cho caùc giaùo só vaø caùc vò beà treân ñeå hoï phuïc vuï, coi soùc, höôùng daãn nhöõng ngöôøi thuoäc quyeàn nhö ngöôøi cha, ngöôøi anh lo cho con em mình veà moïi phöông dieän, chöù khoâng chæ lo phuïc vuï caùi goïi laø phaàn hoàn vì "…hoï khoâng chæ laø muïc töû cuûa caùc linh hoàn"[11]. Vì theá, duø trong baát cöù hoaøn caûnh naøo caùc giôùi chöùc cuûa Giaùo hoäi khoâng ñöôïc pheùp thi haønh quyeàn bính Chuùa uyû thaùc cho nhö moät ñaûng vieân hay giaùm ñoác trong xaõ hoäi, nhöng hoï caàn phaûi duøng quyeàn bình ñeå phuïc vuï nhöõng con ngöôøi nhö laø phuïc vuï chính Chuùa Kitoâ; ngöôïc laïi nhöõng thuoäc quyeàn cuõng caàn vaâng nghe lôøi beà treân hôïp phaùp nhö vaâng nghe lôøi Chuùa.

2. Quyeàn bính trong xaõ hoäi (Vieät Nam)

a. Luaät phaùp nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam

Moät soá qui ñònh phaùp luaät veà Cô Quan Laäp Phaùp ôû ñieàu 83 noùi nhö sau : “Quoác hoäi laø cô quan ñaïi bieåu cao nhaát cuûa nhaân daân, cô quan quyeàn löïc Nhaø nöôùc cao nhaát cuûa nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam. Quoác hoäi laø cô quan duy nhaát coù quyeàn laäp hieán vaø laäp phaùp. Quoác hoäi quyeát ñònh nhöõng chính saùch cô baûn veà ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi, nhieäm vuï kinh teá – xaõ hoäi, quoác phoøng, an ninh cuûa ñaát nöôùc, nhöõng nguyeân taéc chuû yeáu veà toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa boä maùy Nhaø nöôùc, veà quan heä xaõ hoäi vaø hoaït ñoäng cuûa coâng daân. Quoác hoäi thöïc hieän quyeàn giaùm saùt toái cao ñoái vôùi toaøn boä hoạt động cuûa nhaø nöôùc. Vò laõnh ñaïo cuûa ñaát nöôùc laø : “Chuû tòch nöôùc laø ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc, thay maët Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam veà ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi” (Ñieàu 101).

Chính phuû laø gì? Chính phuû laø cô quan chaáp haønh cuûa Quoác hoäi, cô quan haønh chính Nhaø nöôùc cao nhaát cuûa nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam. Chính phuû thoáng nhaát quaûn lyù vieäc thöïc hieän caùc nhieäm vuï chính trò, kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi, quoác phoøng, an ninh vaø ñoái ngoaïi cuûa Nhaø nöôùc; baûo ñaûm hieäu löïc cuûa boä maùy Nhaø nöôùc töø Trung öông ñeán cô sôû; baûo ñaûm vieäc toân troïng vaø chaáp haønh hieán phaùp vaø phaùp luaät; phaùt huy quyeàn laøm chuû cuûa nhaân daân trong söï nghieäp xaây döïng vaø baûo veä toå quoác, baûo ñaûm oån ñònh vaø naâng cao ñôøi soáng vaät chaát vaø vaên hoaù cuûa nhaân daân. Chính phuû chòu traùch nhieäm tröôùc quoác hoäi vaø baùo caùo coâng taùc vôùi quoác hoäi, uyû ban thöôøng vuï quoác hoäi, chuû tòch nöôùc.

Quyeàn cô baûn cuûa coâng daân ôû ñieàu 54: “Coâng daân, khoâng phaân bieät daân toäc, nam nöõ, thaønh phaàn xaõ hoäi, tín ngöôõng, toân giaùo, trình ñoä vaên hoaù, ngheà nghieäp, thôøi haïn cöù truù, ñuû möôøi taùm tuoåi trôû leân ñeàu coù quyeàn öùng cöû vaø ñuû 21 tuoåi trôû leân ñeàu coù quyeàn öùng cöû vaøo quoác hoäi, hoäi ñoàng nhaân daân theo qui ñònh cuûa phaùp luaät.

b. Thöïc teá vieäc thi haønh luaät phaùp

 *   Ñieàu 84 Quoác hoäi coù nhöõng nhieäm vuï vaø quyeàn haïn sau ñaây:

-   Laøm hieán phaùp vaø söûa ñoåi hieán phaùp; laøm luaät vaø söûa ñoåi luaät; quyeát ñònh chöông trình xaây döïng luaät, phaùp leänh.

-   Thöïc hieän quyeàn giaùm saùt toái cao vieäc tuaân theo hieán phaùp, luaät vaø nghò quyeát cuûa quoác hoäi; xeùt baùo caùo hoạt động cuûa chuû tòch nöôùc, uyû ban thöôøng vuï quoác hoäi, chính phuû, toaø aùn nhaân daân toái cao, vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao.

-   Quyeát ñònh keá hoaïch phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc.

-   Quyeát ñònh chính saùch taøi chính, tieàn teä quoác gia; quyeát ñònh döï toaùn ngaân saùch nhaø nöôùc vaø phaân boå ngaân saùch nhaø nöôùc, pheâ chuaån quyeát toaùn ngaân saùch nhaø nöôùc, qui ñònh, söûa ñoåi hoaëc baõi boû caùc thöù thueá.

-   Quyeát ñònh chính saùch daân toäc cuûa nhaø nöôùc.

-   Qui ñònh toå chöùc vaø hoạt động cuûa quoác hoäi, chuû tòch nöôùc, chính phuû, toaø aùn nhaân daân, vieän kieåm saùt nhaân daân vaø chính quyeàn ñòa phöông.

-   Baàu, mieãn nhieäm, baõi nhieäm chuû tòch nöôùc, phoù chuû tòch nöôùc, chuû tòch quoác hoäi, caùc phoù chuû tòch quoác hoäi vaø caùc uyû vieân uyû ban thöôøng vuï quoác hoäi, thuû töôùng chính phuû, chaùnh aùn toaø aùn nhaân daân toái cao, vieän tröôûng vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao; pheâ chuaån ñeà nghò cuûa chuû tòch nöôùc veà vieäc thaønh laäp hoäi ñoàng quoác phoøng vaø an ninh; pheâ chuaån ñeà nghò cuûa thuû töôùng chính phuû veà vieäc boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc phoù thuû töôùng, boä tröôûng vaø caùc thaønh vieân khaùc cuûa chính phuû.

 *  Ñieàu 103 chuû tòch nöôùc coù nhöõng nhieäm vuï vaø quyeàn haïn thi haønh cuûa mình nhö sau:

-   Coâng boá hieán phaùp, luaät, phaùp leänh.

-   Thoáng lónh caùc löïc löôïng vuõ trang nhaân daân vaø giöõ chöùc vuï Chuû tòch hoäi ñoàng quoác phoøng vaø an ninh.

-   Caên cöù vaøo nghò quyeát cuûa quoác hoäi hoaëc cuûa uyû ban thöôøng vuï quoác hoäi, coâng boá quyeát ñònh tuyeân boá tình traïng chieán tranh, coâng boá quyeát ñònh ñaïi xaù.

-   Caên cöù vaøo nghò quyeát cuûa uyû ban thöôøng vuï quoác hoäi, ra leänh toång ñoäng vieân hoaëc ñoäng vieân cuïc boä; ban boá tình traïng khaån caáp trong caû nöôùc hoaëc ôû töøng ñòa phöông.

-   Cöû, trieäu hoài ñaïi söù ñaëc meänh toaøn quyeàn cuûa Vieät Nam; tieáp nhaän ñaïi söù ñaëc meänh toaøn quyeàn cuûa nöôùc ngoaøi; tieán haønh ñaøm phaùn, kyù keát ñieàu öôùc quoác teá nhaân danh nhaø nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam vôùi ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc khaùc; quyeát ñònh pheâ chuaån hoaëc tham gia ñieàu öôùc quoác teá, tröø tröôøng hôïp caàn trình quoác hoäi quyeát ñònh.

-   Quyeát ñònh cho nhaäp quoác tòch Vieät Nam, cho thoâi quoác tòch Vieät Nam hoaëc töôùc quoác tòch Vieät Nam.

Tuy nhieân, vieäc haønh xöû quyeàn bính cuûa xaõ hoäi (Vieät Nam) hieän nay nhö theá naøo, chaéc haún ai trong chuùng ta cuõng ñeàu bieát roõ. Coù theå noùi, quyeàn bính naøy mang tính ñoäc taøi hôn laø quaân chöù, chöù ñöøng noùi ñeán daân chuû. Ngay taïi moät ñaát nöùôc daân chuû haïng top treân theá giôùi, maø thaønh phaàn daân chuùng ñi baàu cöû cuõng chæ ñaït maáy möôi phaàn traêm, trong khi taïi Vieät Nam, gaàn nhö 100%. Cuï theå, chuùng ta thaáy theá naøo ? coù theå noùi laø cöôõng böùc baàu cöû !!!

III. NHAÄN ÑÒNH VEÀ VAÁN ÑEÀ QUYEÀN BÍNH TRONG XAÕ HOÄI VAØ GIAÙO HOÄI   

1. Vai troø quyeàn bính trong Xaõ hoäi

Trong lòch söû nhaân loaïi, ñaõ thaáy xuaát hieän nhieàu quan nieäm nhaèm bieän minh cho nhieàu quyeàn bính trong xaõ hoäi. Nhö nhöõng phaàn khaùi nieäm quyeàn bính cuûa xaõ hoäi ôû treân, theá giôùi ngaøy nay ñaõ thay ñoåi raát nhieàu, vaø thôøi ñaïi baây giôø cuõng ñaõ khaùc haún so vôùi nhöõng thaäp nieân 70 vaø 80. Bôûi leõ, söï phaùt trieån cao veà tö töôûng töï do daân chuû, theá giôùi tieán daàn ñeán xu höôùng loaïi boû caùc cheá ñoä ñoäc taøi, ñoäc ñaûng, ñaøn aùp vaø kieàm keïp ngöôøi daân. Tö töôûng daân quyeàn vaø nhaân quyeàn trôû thaønh neáp suy nghó caên baûn cuûa moïi daân toäc treân theá giôùi. Bôûi theá, chuû thuyeát Coäng saûn (seõ) hoaøn toaøn phaù saûn, hieän nay chæ coøn laø môù lyù thuyeát lòch söû. Cheá ñoä coäng saûn noùi chung, chæ coøn soùt laïi ôû moät vaøi nöôùc, trong ñoù coù Vieät Nam. Caùc nöôùc naøy cuõng ñang phaûi thay ñoåi taän goác reã ñeå soáng coøn. Caùc cheá ñoä ñoäc taøi, quaân phieät ñang laàn löôït bò ñaøo thaûi, nhöôøng choã cho nhöõng theå cheá daân chuû, töï do...

Sau hai cuoäc chieán tranh theá giôùi, loaøi ngöôøi ñaõ thay ñoåi phöông thöùc quan heä. Hôïp taùc vaø xaây döïng trôû thaønh hình thöùc ñöôïc chaáp nhaän ñeå giaûi quyeát nhöõng tranh chaáp noäi boä quoác gia cuõng nhö toaøn caàu. Moïi thuø haän ñang ñöôïc hoaù giaûi nhaèm taïo moät theá giôùi oån ñònh trong hoaø bình vaø thònh vöôïng. Caùc lieân minh quaân söï caøng ngaøy caøng giaûm ñi, ñöôïc thay theá baèng nhöõng khoái hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá, taøi chaùnh, khoa hoïc, xaõ hoäi. Vuõ khí gieát ngöôøi haøng loaït vaø khoác lieät ñang ñöôïc theá giôùi ngaên caám hoaëc phaù huyû. Khoa hoïc kyõ thuaät tieán boä vöôït böïc nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ñôøi soáng con ngöôøi. Phöông phaùp quaûn trò, ñieàu haønh khoa hoïc laø chìa khoaù cuûa thaønh coâng. Phaùt trieån kinh teá, naâng cao möùc soáng ngöôøi daân laø muïc tieâu cuûa moïi cheá ñoä. Caùc phöông tieän truyeàn tin vaø giao thoâng hieän ñaïi laøm cho caùc quoác gia caøng ngaøy caøng gaàn nhau. Söï caùch bieät giöõa caùc nöôùc ngheøo vaø caùc nöôùc phaùt trieån ñang töø töø ñöôïc thu heïp. Caùc quoác gia bò ñoâ hoä tröôùc ñaây nay ñaõ ñoäc laäp vaø phaùt trieån, möùc soáng ngöôøi daân naâng cao. Nhö vaäy, ngaøy nay quyeàn bính ñöôïc xaây döïng treân lyù töôûng gì cuûa xaõ hoäi ?

a. Phaûi chaêng phöông phaùp phi baïo löïc laø kim chæ nam haønh ñoäng quyeàn bính?

Ñoái vôùi quyeàn bính xaõ hoäi ôû Vieät Nam, quan ñieåm phi baïo löïc laø moät ñieàu deã hieåu vì ñoù laø nguyeân taéc haønh ñoäng cuûa theå cheá naøy. Nhöng trong chính trò vaán ñeà naøy khoâng ñôn giaûn vaø laïi caøng khoâng mang tính caùch maëc nhieân. Vì trong xaõ hoäi Vieät Nam gaàn caû theá kyû qua, ñoái vôùi raát nhieàu toå chöùc chính trò, baïo löïc ñaõ ñöôïc coi laø ñuõa thaàn ñeå naém chính quyeàn, böôùc leân thang toät ñænh cuûa quyeàn löïc. Chính vì theá, baïo löïc laø phöông phaùp ñaáu tranh chính trò höõu hieäu, laøø hôïp ñaïo lyù, thaäm chí laø caùch duy nhaát ñeå ñaùnh ñoå cheá ñoä cuõ vaø xaây döïng xaõ hoäi môùi nhaân baûn, daân chuû vaø aám no haïnh phuùc. Nhöng keát quaû ra sao thì ai cuõng bieát. Chieán tranh tuy ñaõ chaám döùt sau hôn moät phaàn tö theá kyû, nhöng haøng trieäu ngöôøi daân vaãn ngheøo ñoùi, ñaát nöôùc luùn saâu vaøo tuït haäu so vôùi nhieàu nöôùc trong khu vöïc. Khoâng nhöõng theá, baïo löïc coøn ñeå laïi cho xaõ hoäi nhieàu taïi haïi khuûng khieáp khaùc: Haän thuø, chia reõ, nghi kî ñaõ phaân hoaù vaø trieät tieâu moïi sinh löïc vaø söùc maïnh cuûa quoác gia, nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc cuûa xaõ hoäi ñaõ bò huyû hoaïi. Hieän nay ngay caû moät soá thaønh phaàn vaø boä phaän trong ñaûng, chính quyeàn vaø quaân ñoäi cuõng ñang ñaët laïi vaán ñeà vôùi caùc phe nhoùm ñoäc taøi vaø tham nhuõng. Ñoù laø ôû Vieät Nam. Coøn ôû caùc nöôùc tieân tieán theo tinh thaàn töï do daân chuû thì sao? Phaùp trò cuûa hoï theá naøo?

Taïi Myõ, ngöôøi daân Myõ thích tính theo con soá laù phieáu. Nhöng Luaät Hieán Ñònh veà baàu cöû ñaõ ban ra, ai nhieàu phieáu hôn ôû tieåu bang thì laáy heát phieáu cöû tri ñoaøn, vaø khi veà Washington, ai nhieàu cöû tri ñoaøn hôn ngöôøi aáy thaéng laøm toång thoáng. Duø aám öùc, nhöng ngöôøi daân Myõ cöù toân troïng phaùp trò. Maëc duø loái soáng cuûa ngöôøi daân Myõ, caùch haønh xöû ôû Myõ nhaát laø treân chính tröôøng quoác teá, nhieàu ngöôøi khoâng öa thích laém, nhöng phaûi coâng nhaän nöôùc Myõ xöùng ñaùng vôùi söï huøng maïnh daân chuû cuûa hoï. Caùi xaáu cuûa quoác gia hoï, cuûa toång thoáng hoï, hoï reâu khaép hoaøn caàu, khoâng daáu dieám che ñaäy. Hoï khoâng sæ dieän haõo. Hoï xaáu hoå vì moät hai oâng toång thoáng laêng nhaêng. Nhöng quan troïng hôn hoï haõnh dieän vì neàn daân chuû phaùp trò vaø cheá ñoä töï do cuûa hoï. Hoï khoâng laàm laãn, nhaäp nhaèng giöõa danh döï cuûa moät cheá ñoä toång thoáng, caù nhaân toång thoáng, vôùi danh döï cuûa quoác gia. Quyeàn ngoân luaän cao ñeán möùc ñoä, ai cuõng coù quyeàn phanh phui chæ trích pheâ bình, baát cöù nhaân vaät chính trò naøo, taïi chöùc hay veà höu, coøn soáng hay quaù coá...

Nhaän bieát ñöôïc nhöõng öu ñieåm cuûa töï do ngoân luaän, baûn chaát cuûa quyeàn haønh nhö vaäy, ta môùi bieát vaø ñoøi hoûi nhöõng ngöôøi caàm quyeàn thay theá ñaûng phaùi phi baïo löïc, baèng moät theå cheá daân chuû vaø hôïp lyù hôn. Sôû dó nhöõng ngöôøi daân chuû ñaõ giöõ moät thaùi ñoä raát can ñaûm vaø coù tinh thaàn traùch nhieäm, daùm noùi vaø daùm laøm. Coøn nhöõng ngöôøi daân khaùc tuy bieát laø seõ bò nhaø caàm quyeàn ñoäc taøi ñaøn aùp, nhöng hoï khoâng vieát thô naëc danh, maø daùm kyù teân coâng khai. Nhieàu ngöôøi ñaõ leân tieángï saün saøng ñoái chaát vôùi caùc vieân chöùc vaø caû nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo cheá ñoä ñeå trình baøy nhöõng suy nghó vaø nhöõng lo ngaïi cho ñaát nöôùc cuõng nhö nhöõng baát bình vôùi nhöõng giôùi chöùc coù traùch nhieäm. Nhieàu ngöôøi ñaõ daùm thaùch thöùc saün saøng ra toaø aùn ñeå ñoøi xeùt xöû coâng khai, minh chính. Choïn caùch haønh xöû nhö vaäy nhöõng ngöôøi daân chuû ñaõ chöùng minh raèng caùc muïc tieâu vaø vieäc laøm cuûa hoï hôïp lyù, hôïp tình vaø phaûn aûnh nguyeän voïng cuûa ña soá nhaân daân vaø nhaát laø tình hình suy ñoài cuûa ñaát nöôùc vaø xaõ hoäi maát kyû cöông ñaõ tôùi möùc khoâng cho pheùp hoï im laëng, khoâng theå chôø ñôïi söï saùng suoát vaø töï troïng cuûa nhöõng ngöôøi caàm quyeàn. Neáu chæ muoán bình laëng seõ maát ñi tính daân chuû, hay maát ñi quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi.

b. Phaûi chaêng xaõ hoäi ngaøy nay ñang höôùng daàn ñeán caùi chung laø töï do daân chuû?

Ñaáu Tranh Daân Chuû, töùc laø laøm sao ñeå quaàn chuùng nhaân daân laøm chuû xaõ hoäi, chuû ñoäng sinh hoaït xaõ hoäi khoâng phaûi tranh giaønh quyeàn bính giöõa caùc theá löïc chính trò, thöôïng taàng xaõ hoäi. Nhö vaäy nhaát ñònh phaûi coù quaàn chuùng vaø ñi töø quaàn chuùng cuûa chính xaõ hoäi maø quaàn chuùng ñoù ñang sinh hoaït. ÔÛ ñaây chính laø xaõ hoäi Vieät Nam, con ngöôøi Vieät Nam ñang sinh hoaït taïi Vieät Nam. Vaän ñoäng ñeå cho xaõ hoäi Vieät Nam tieán ñeán daân chuû maø khoâng coù söï tieáp caän vaø vaän ñoäng nhöõng thaønh vieân cuûa xaõ hoäi Vieät Nam, nhöõng con ngöôøi ñang sinh hoaït caáu thaønh xaõ hoäi Vieät Nam, maø chæ chuù taâm trao ñoåi ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi soáng beân ngoaøi xaõ hoäi Vieät Nam; troâng chôø aùp löïc töø nhöõng theá löïc beân ngoaøi Vieät Nam nhö vaäy coù thuaän lyù vaø thöïc teá “daân vaø chuû” khoâng? Vaø coù ñi ñeán keát quaû thöïc söï vaän ñoäng daân laøm chuû khoâng? Hôn theá nöõa, nhöõng haønh ñoäng ngaên chaën môû roäng giao löu cuûa xaõ hoäi, con ngöôøi Vieät Nam trong nöôùc duø baát kyø moät khaâu naøo, khía caïnh naøo trong ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa quaàn chuùng Vieät Nam töùc laø ngaên chaën cô hoäi vaø maàm daân chuû cuûa xaõ hoäi Vieät Nam. Haønh ñoäng naøy chæ coù lôïi cho xu theá giaønh giöït caàm quyeàn, hoaëc chia seû quyeàn bính... do ñoù khoâng theå xaây döïng ñöôïc daân chuû. Vaø nhö vaäy laø khoâng thöïc taâm xaây döïng daân chuû töø cô baûn.

Coøn caùc nöôùc ñöôïc goïi laø daân chuû tieán boä hieän nay thì sao? Giôùi caàm quyeàn luoân luoân tìm caùch giôùi haïn quyeàn töï do naøy baèng nhieàu caùch. Caùi may maén laø vì daân trí cuûa hoï ñaõ cao. YÙ thöùc veà phaùp trò ñaõ aên saâu, cô cheá hieán phaùp, tö phaùp ñaõ vöõng chaéc, cho neân giôùi caàm quyeàn vaãn khoâng thuyeát phuïc noåi quaàn chuùng duø nhöõng nhaân danh lyù côù nghe coù veû raát huøng hoàn chính ñaùng. Ngöôøi daân ñaõ coù nhöõng hoäi ñoaøn baûo veä daân quyeàn chæ ñeå xem xeùt, vaø baùo ñoäng phanh phui nhöõng thuû ñoaïn tinh vi muoán caét giaûm töï do ngoân luaän, tö töôûng cuûa coâng daân. Ta cöù nhìn vaøo cuoäc vaän ñoäng caám ñoát côø cuûa chính quyeàn UÙc. Nhöõng cuoäc vaän ñoäng ngaên caám phim aûnh "ngöôøi lôùn" cuûa chính giôùi Myõ. Nhöõng lyù do ñöa ra nghe raát chính ñaùng: Baûo veä danh döï quoác gia, baûo veä treû em, baûo veä phuï nöõ choáng laïi nhöõng haønh ñoäng haï caáp nhaân phaåm phuï nöõ. Quaàn chuùng cuõng ñoàng yù, nhöng hoï chæ ñoàng yù thaønh laäp nhöõng chöông trình giaùo duïc ñeå da giaûm, vaø cöông quyeát khoâng ñoàng yù cho nhaø nöôùc ra luaät ngaên caám tuyeät ñoái. Vì neáu ñeå nhaø nöôùc nhaân danh moät ñieàu gì ñeå ñi ñeán caét giaûm quyeàn töï do cuûa coâng daân ñeàu seõ ñöa ñeán nhöõng caét giaûm xa hôn. Nhìn vaøo nhöõng xaõ hoäi daân chuû tieán boä cao nhö vaäy, ta vaãn thaáy cuoäc chieán cuûa quaân nhaân choáng laïi nhöõng yù ñoà thao tuùng, giôùi haïn töï do ngoân luaän, vaø caùc quyeàn töï do khaùc luoân luoân xaûy ra khoâng ngöøng, ôû moïi goùc caïnh.

Ngaøy nay, nhaân daân ôû caùc nöôùc tieân tieán khoâng ngöøng tranh ñaáu vôùi nhaø caàm quyeàn ñeå baûo veä quyeàn töï do cuûa hoï maø coøn phaûi ñoái ñaàu vôùi nhöõng theá löïc tö baûn, chuû nhaân oâng, vaø caû giaùo quyeàn nöõa. Taát caû nhöõng keû coù quyeàn, baát cöù quyeàn gì, ñeàu muoán nôùi roäng quyeàn haïn cuûa mình vaø haïn cheá quyeàn haïn cuûa ngöôøi khaùc. Chuû nhaân, tö baûn, giaùo quyeàn... thöôøng caáu keát ngaám ngaàm vôùi quyeàn löïc chính trò ñeå caét giaûm nhaân quyeàn. Ngöôïc laïi phía nhaân daân cuõng coù nhöõng toå chöùc giaùm saùt daân chuû, daân quyeàn vaø quyeàn lôïi chung cuûa coâng daân. Ngöôøi daân chaáp nhaän nhöõng tieâu cöïc phuï thuoäc nhoû gaây ra do daân chuû, ñeå ñoåi laáy nhöõng giaù trò tích cöïc lôùn hôn do daân chuû ñem laïi. Vì theá, con ñöôøng xaõ hoäi ñang höôùng daàn ñeán töï do daân chuû vaãn chöa phaûi laø höõu hieäu.

c. Vì quyeàn lôïi, vì theå dieän cuûa moãi ngöôøi daân

Vieäc phuïc höng quyeàn bính xaõ hoäi thì keå nhö laø vieäc ñöông nhieân, deã hieåu, chaúng caàn phaûi baøn caõi. Nhöng phuïc höng ñeå laøm gì, thì caâu traû lôøi thieát thöïc laø vì quyeàn lôïi, vì theå dieän cuûa moãi ngöôøi daân. Quaû thöïc, con ngöôøi trong quyeàn bính xaõ hoäi lyù töôûng ñöôïc quan nieäm laø con ngöôøi toaøn veïn vôùi ñaày ñuû Taâm- Trí- Theå.  Hay coù theå noùi khaùc hôn, laø luoân phaûi canh taân, ñoåi môùi, ñaøo thaûi nhöõng gì loãi thôøi ñeå thöïc hieän nhöõng chaân giaù trò cuûa thôøi ñaïi haàu mang laïi haïnh phuùc cho con ngöôøi caû veà tinh thaàn laãn vaät chaát. Nhöõng chaân giaù trò cuûa thôøi ñaïi, coù theå thay ñoåi theo töøng theá heä vaø tuyø thuoäc vaøo söï tieán boä cuûa nhaân loaïi. Neáu thieáu canh taân, xaõ hoäi seõ giaäm chaân taïi choã, vaø nhö vaäy theo thôøi gian seõ trôû thaønh tuït haäu so vôùi nhöõng xaõ hoäi khaùc. Bôûi vaäy, canh taân hay duy taân laø moät chaân lyù cuûa söï sinh toàn vaø tieán boä cuûa con ngöôøi. Trong phaïm truø cuûa xaõ hoäi, chuû nghóa Duy taân coù cöùu caùnh laø thöïc hieän Xaõ Hoäi Lyù Töôûng. Xaõ hoäi ñöôïc goïi laø lyù töôûng khi naøo ñaït ñeán trình ñoä taïo neân moät xaõ hoäi phuïc vuï ñöôïc haïnh phuùc cuûa con ngöôøi caû veà vaät chaát laãn tinh thaàn, bao goàm ñôøi soáng phong phuù veà vaät chaát, thoaûi maùi, khoâng sôï seät veà tinh thaàn, vaø con ngöôøi coù ñuû ñieàu kieän moät caùch coâng baèng ñeå töï do phaùt trieån taøi naêng, ñaïo ñöùc vaø thaêng hoa söï tieán boä; noùi chung laø naâng cao phaåm giaù con ngöôøi caû veà tinh thaàn laãn vaät chaát trong söï töï do cuûa con ngöôøi taïi theá.

Thaät vaäy, neàn vaên minh Taây phöông ngaøy nay ñöôïc xaây döïng treân neàn trieát lyù duy lyù vaø duy nghieäm neân hoï xem thöôøng Taâm, vaø phoù maëc Taâm cho caùc toân giaùo lo lieäu, vì hoï xem Taâm laø caùi gì thaàn bí khoâng coù khoa hoïc tính. Duy lyù vaø duy nghieäm ñaõ laøm phaùt trieån khoa hoïc vôùi nhieàu thaønh quaû cöïc kyø röïc rôõ maø ai cuõng nhìn nhaän. Tuy nhieân, neáu xaõ hoäi ñöôïc toå chöùc hoaøn toaøn theo khoa hoïc cuûa tinh thaàn duy lyù vaø duy nghieäm thì con ngöôøi bò caûm thaáy ngoät ngaït trong xaõ hoäi ñoù, bôûi khoa hoïc vaø duy lyù, duy nghieäm thì raát ‘’voâ tình’’ laøm cho con ngöôøi bò maát nhaân tính, xaõ hoäi khoâng coøn nhaân baûn. Coøn lyù thuyeát duy vaät cuûa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa ñöôïc xaây döïng treân tinh thaàn khaùch quan khoa hoïc cuûa duy lyù vaø duy nghieäm, neân nhieàu chuyeän voâ nhaân ñaïo ñaõ xaûy ra moät caùch ‘’voâ tình’’ moät caùch coâng khai vaø ñöôïc luaät phaùp Xaõ Hoäi Chuû Nghóa baûo veä. Xaõ hoäi ñoù bò coi laø vong thaân, laø phi nhaân vaø taøn baïo moät caùch döûng döng voâ tình. Vaû laïi, trong cheá ñoä chuyeân chính voâ saûn, vôùi nguyeân taéc toå chöùc taäp trung tuyeät ñoái (kieåu quaân söï): trong xaõ hoäi quyeàn haønh taäp trung vaøo moät ñaûng duy nhaát (ñaûng coäng saûn); trong ñaûng, quyeàn haønh taäp trung vaøo tay moät ngöôøi. Trong cheá ñoä naøy, thöôøng coù moät khoaûng thôøi gian baát oån ñònh ñeå giaûi quyeát, ngöôøi ta thöôøng duøng caùc bieän phaùp ñaãm maùu: thanh tröøng, thuû tieâu, ñaáu toá... Sau cuøng thì chæ coøn moät ngöôøi leân ngoâi.

Duø muoán hay khoâng muoán, con ngöôøi xaõ hoäi vaãn ñang höôùng ñeán moät cuoäc soáng nhaân nghóa hôn, ñoù laø moät chaân trôøi môû roäng cuûa nhaân loaïi. Nhöõng tö töôûng, nhöõng neàn neáp baûo thuû, giaø coãi seõ khoâng theå toàn taïi nôi chaân trôøi tieán boä cuûa nhaân loaïi. Theá heä treû ñang nhìn tôùi chaân trôøi ñoù vôùi nieàm tin vaø hoaøi baõo canh taân quyeàn bính xaõ hoäi. Tuy nhieân, thöïc teá ñang laø moät thaùch ñoá tröôùc nhieäm vuï lòch söû cuûa theá heä treû maø hoï phaûi hoaøn thaønh, doïn ñöôøng cho nieàm tin trôû thaønh hieän thöïc: Xaây döïng moät quyeàn bính lyù töôûng ôû chaân trôøi môùi: “Tình yeâu thöông daân toäc thay cho loøng thuø haän, chaân lyù haïnh phuùc cuûa lyù töôûng töï do daân chuû thay cho baïo löïc caùch maïng cuûa ñaáu tranh giai caáp, cuøng vôùi ñôøi soáng phoàn thònh cuûa neàn kinh teá töï do thay cho chuyeân chính voâ saûn seõ theo söï tuyeân truyeàn xaâm nhaäp soi moøn nhöõng taâm hoàn coäng saûn. Theo thôøi gian, roài ñaây nhöõng con ngöôøi coäng saûn seõ daàn daàn trôû veà vôùi beán bôø daân toäc, vì nôi ñoù hoï seõ tìm laïi ñöôïc nhöõng gì hoï ñaõ ñaùnh maát, ñoù laø tình yeâu thöông, chaân lyù haïnh phuùc vaø ñôøi soáng phoàn thònh” (Döông Thaùi Sôn, “Giaûi tröø nghieäp chöôùng daân toäc”, Marseille Thôøi Baùo soá 18, phaùt haønh taïi Phaùp, thaùng 12/93).

2. Vai troø quyeàn bính trong Giaùo hoäi

Söï khaùc nhau veà caùch quan nieäm “quyeàn bính” trong Giaùo hoäi: coù nôi thì coi quyeàn bính töø treân xuoáng, nghóa laø Ñöùc Kitoâ ñaõ laäp chöùc vuï thöøa taùc vaø baèng phöông thöùc “thaàn khôûi,” ban ôn cho nhöõng ngöôøi ñaûm nhaän chöùc vuï aáy; nôi khaùc laïi ñeå giaùo daân choïn nhöõng thöøa taùc vieân vaø ban quyeàn cho hoï; cuõng coù nôi xaùc tín raèng chính Thaùnh Linh ban ñaëc suûng cho nhöõng ngöôøi Ngaøi choïn. Qua Kinh Thaùnh cho thaáy, Giaùo hoäi khoâng phaûi laø moät taäp hôïp hoãn taïp nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu, song laø moät coäng ñoàng coù ngaên naép kyû cöông, coù caùc toâng ñoà ñöùng ñaàu vaø moät soá phaän vuï khaùc nhau, nhö trong caùc phong traøo ôû thôøi sô phaùt vaø ñang lôùn leân; roài vôùi ñaø tieán boä, caùc cô caáu hình thaønh ngaøy caøng roõ raøng hôn cho ñeán giai ñoaïn “tröôûng thaønh” vôùi leà loái toå chöùc ñöôïc goïi laø “theå cheá coâng giaùo sô khai”. Suoát trong quaù trình aáy, Giaùo hoäi yù thöùc, mình phaûi soáng trung thöïc vôùi Ñöùc Kitoâ vaø Thaàn Khí. Vì vaäy, khi quy trình hình thaønh keát thuùc vôùi vieäc nhaän thöùc roõ raøng veà phaåm traät ba baäc (giaùm muïc, linh muïc, phoù teá), thì Giaùo hoäi xaùc tín kieân vöõng raèng cô caáu naøy chính laø do thaàn quyeàn maø coù.

Nhöng thöïc teá, nhìn vaøo giaùo trieàu Roâma, ngöôøi ta coù theå caûm töôûng nhö laø nhìn thaáy nhöõng hình thöùc vaø thuû tuïc cuûa nhöõng trieàu ñình vua chuùa; ñoâi khi nhöõng phuû giaùo phaän cuõng khoâng traùnh khoûi baàu khí quan caùch. Muoán coù uy theá luùc noùi, thì phaûi bieát laéng nghe; moät lôøi noùi ra maø khoâng ñöôïc ñoùn nhaän, thì voâ hieäu. Thaàn Khí hoaït ñoäng trong taát caû, vaø laém khi moät caùch heát söùc laï luøng. Vì vaäy, giaùo quyeàn phaûi bieát ñeå Thaàn Khí daãn daét mình ñi, qua nhöõng trung gian baát ngôø nhö theá. Heã ñaõ coù nhieäm vuï daïy doã, thì neân chuù yù ñeán nhöõng ngöôøi cuøng coù nhieäm vuï nhö theá trong Giaùo hoäi. Giaùo phaåm cai quaûn moät “gia ñình” tröôûng thaønh. Quyeàn bính naøo cuõng phaûi coù giôùi haïn vaø phaûi bieát ñaët mình döôùi söï kieåm soaùt cuûa luaät. Vaäy, Giaùo hoäi cuõng coù theå duøng phöông thöùc aáy moät phaàn naøo, maø thöïc hieän giaùo lyù veà “quyeàn bình ñaúng trong Daân Chuùa” vaø thöïc traïng hieäp thoâng trong traùch nhieäm cuûa taát caû ñoái vôùi taát caû.

a. Giaùo hoäi goàm heát moïi tín höõu

Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium nhaán maïnh raèng Giaùo hoäi, tröôùc heát, laø moät coäng ñoàng hôïp thaønh do bôûi heát thaûy moïi tín höõu. Vaø chæ sau ñoù, môùi coù theå phaân bieät ñeå noùi ñeán nhöõng thaønh phaàn khaùc nhau nhö: giaùo phaåm, giaùo só, tu só ... , xeùt veà maët caù nhaân caáu thaønh, Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng laø moät phaàn töû trong Daân Thieân Chuùa, laø khoâng hôn khoâng keùm, moät tín höõu nhö baát cöù tín höõu naøo khaùc. “Daân Thieân Chuùa” noùi leân moät khaùi nieäm caên baûn: vôùi tính caùch laø chi theå cuûa Ñöùc Kitoâ, moïi tín höõu ñeàu bình ñaúng nhö nhau. Trong Giaùo hoäi, “moïi ngöôøi ñeàu coù Ñöùc Kitoâ laøm Ñaàu” (LG 9). Nhöõng khaùc bieät trong Giaùo hoäi, duø coù thaät, nhöng neáu hieåu theo nhaõn quan cuûa quyeàn bình ñaúng caên baûn aáy, thì cuõng chæ laø phuï thuoäc, vaø chæ coù ôû trong bình dieän chöùc vuï vaø phaän söï. Giaùo hoäi khoâng phaûi ñôn thuaàn laø giaùo phaåm, khoâng chæ goàm coù giaùo phaåm, vaø cuõng chaúng phaûi laø cuûa giaùo phaåm.

Moïi kitoâ höõu ñeàu nhaän ñöôïc nhöõng aân hueä khaùc nhau cuûa Thaùnh Linh, nhöng chæ vôùi moät muïc ñích chung laø xaây döïng Thaân theå Ñöùc Kitoâ vaø phuïc vuï laãn nhau (x. 1Cr 14, 3). Nhieäm vuï caên baûn cuûa Daân Chuùa laø soáng hieäp thoâng trong moïi söï, chia seû moïi söï vôùi nhau (x. 1Cr 12, 26), ñeå vinh quang Thieân Chuùa toaû saùng vaø ñeå phuïc vuï moïi anh chò em. Haøng giaùo só  ñaõ laõnh nhaän thieân chöùc ñaëc bieät ñeå phuïc vuï. Nhôø thieân chöùc naøy, haøng giaùo só trôû neân nhöõng “chuyeân vieân phuïc vuï” trong Giaùo hoäi. Hoï coù theå soáng nhôø coâng lao phuïc vuï cuûa mình (x. Lc 10, 7), tuy nhieân khoâng phaûi vì vaäy maø ñi khai thaùc Giaùo hoäi nhö “cuûa rieâng mình”. Giaùo phaåm coù phaän vuï chia seû “baùnh Lôøi Chuùa” vôùi anh chò em, phaân phaùt caùc bí tích, cuøng soáng nhöõng ñieàu kieän trong traïng huoáng chung cuûa cuoäc soáng coäng ñoaøn, vaø töï hieán mình cho daân Chuùa (x. 2Cr 12, 14-15).

b. Giaùo hoäi hôïp thaønh töø nhöõng con ngöôøi yeáu ñuoái

Duø laø “daân thaùnh cuûa Thieân Chuùa”, Giaùo hoäi vaãn oâm aáp nhöõng keû coù toäi ôû trong loøng mình... neân phaûi khoâng ngöøng töï thanh luyeän mình (LG 8c). Bao laâu coøn ñi treân ñöôøng löõ thöù traàn gian, thì baáy laâu Giaùo hoäi vaãn coøn tieán böôùc giöõa nhöõng caùm doã vaø ñau thöông, vaø haèng yù thöùc raèng baát cöù tín höõu naøo, duø ôû ñòa vò naøo, thì cuõng ñeàu coù theå sa ngaõ gioáng nhö Ñavít hay Pheâroâ vaäy.

Nhö xöa kia, Ítraen theøm thuoàng nhöõng noài thòt, nhöõng cuû haønh cuû toûi cuûa Ai caäp; thì ngaøy nay, Giaùo hoäi cuõng bò caùm doã theøm khaùt nhöõng ñaëc quyeàn ñaëc aân cuûa haøng quyù phaùi, muoán coù quyeàn bính töïa nhö moät cöôøng quoác, hoaëc muoán giöõa ñoäc quyeàn veà aân suûng vaø chaân lyù. Caùc tieân tri ñaõ phaûi chieán ñaáu choáng laïi nhöõng caùm doã aáy trong Ítraen, caùm doã thöôøng ñöôïc caùc tieân tri giaû khích ñoäng theâm (x. Gr 23, 9-22), vaø Ítraen ñaõ khoâng chòu laéng nghe caùc tieân trò thaät (x. Is 42, 18tt). Trong Giaùo hoäi cuõng coù nhöõng tieân tri giaû, maø Ñöùc Gieâsu ñaõ caûnh caùo phaûi coi chöøng (x. Mt 24, 24t). Moãi theá heä ñeàu coù nhöõng haïng thaày giaû, aên noùi buøi tai daân chuùng (x. 2Tm 4, 3), rao giaûng moät thöù phöông thöùc cöùu ñoä deã daõi nhöng laïi sai laàm.

Do ñoù, bao giôø Giaùo hoäi cuõng phaûi yù thöùc veà thöïc traïng höõu haïn vaø toäi loãi cuûa mình, bieát raèng mình ñang treân ñöôøng tìm kieám chöù chöa chieám höõu troïn ñöôïc chaân lyù toaøn veïn, vaø caàn phaûi töï thanh luyeän khoâng ngöøng, nhôø thoáng hoái vaø canh taân. Lòch söû Giaùo hoäi ghi ñaäm ñaày daãy nhöõng sô soùt, phaûn boäi, laàm laãn, xaûo traù... cuûa caùc con caùi Thieân Chuùa! Giaùo só nhan nhaûn “chöng baøy” nhöõng ghen tò, tham voïng; coøn giaùo daân thì laém luùc chæ bieát soáng ñaïo theo hình thöùc, theo loái meâ tín, hoaëc laø cöù maõi maäp môø, voâ tri voâ thöùc tröôùc nhöõng ñieåm cô baûn trong noäi dung giaùo lyù ñöùc tin; roài hai phía laïi coøn ngôø vöïc laãn nhau! Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái aáy cuõng bieát khieâm haï nhìn nhaän nhöõng khieám khuyeát cuûa mình vaø haèng ra söùc tieán leân treân ñöôøng thaùnh thieän. Trong Giaùo hoäi, khoâng bao giôø laø khoâng coù nhöõng ngöôøi thaùnh.

c. Giaùo hoäi, töông quan mang chieàu kích xaõ hoäi

Nhö moïi con ngöôøi, ngöôøi kitoâ cuõng soáng chieàu kích xaõ hoäi. Chính ôn cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng mang tính chaát xaõ hoäi: “Thieân Chuùa khoâng muoán thaùnh hoaù vaø cöùu roãi loaøi ngöôøi moät caùch rieâng reõ, nhöng Ngöôøi muoán quy tuï hoï laïi thaønh moät daân toäc...” (LG 9a). Ôn cöùu ñoä ñaõ keát tinh trong moät cô cheá, moät coäng ñoaøn xaõ hoäi, trong daân Chuùa laø “bí tích höõu hình cuûa söï hieäp nhaát”. Moãi ngöôøi chòu traùch nhieäm khoâng nhöõng ñoái vôùi chính baûn thaân cuûa mình, nhöng coøn ñoái vôùi hay theo töông quan lieân ñôùi vôùi heát moïi anh chò em khaùc nöõa, töùc laø ñieàu xaáu moät ngöôøi gaây ra seõ aûnh höôûng xaáu ñeán caùc anh chò em khaùc; vaø ngöôïc laïi, laøm toát thì taïo aûnh höôûng toát cho taát caû. Ngoaøi ra, ñaõ laø töông quan lieân ñôùi taát coù qua coù laïi, coù gaây/laøm ra vaø coù chòu/nhaän vaøo nhöõng haäu quaû cuûa nhöõng chuyeän toát xaáu cuûa nhau.

Nhö theá, Giaùo hoäi ñöôïc caáu taïo neân bôûi nhöõng töông quan bieän chöùng giöõa caù nhaân vaø coäng ñoaøn, giöõa ñöùc tin vaø vieäc cam keát cuï theå, cuõng nhö giöõa ñôøi soáng cuûa daân Chuùa vaø kinh nghieäm thieâng lieâng cuûa moãi phaàn töû: vaäy, caàn phaûi löu yù tôùi caû hai phía vaø phaûi giöõ quaân bình ñuùng ñaén giöõa hai thaùi cöïc. Neáu nhaán maïnh quaù veà maët xaõ hoäi, thì coù theå laøm cho Giaùo hoäi thaønh moät quoác gia trong quoác gia, vaø seõ boùp ngheït söùc phaùt khôûi töï nhieân cuûa caùc tín höõu, caû trong tö caùch laø giaùo daân laãn trong tö theá laø coâng daân. Ngöôïc laïi, neáu ñi quaù xa theo höôùng caù nhaân, thì laïi deã bò rôi vaøo loái soáng ñöùc tin theo kieåu caù nhaân chuû nghóa, töùc laø cöù ñeå maëc cho moãi ngöôøi döïa theo löông taâm cuûa mình maø quyeát ñònh laáy moät mình trong vieäc soáng ñaïo, baát chaáp chaân lyù khaùch quan vaø nhu caàu cuûa caùc anh chò em khaùc; töø thaùi ñoä naøy seõ phaùt sinh nhöõng göông muø vaø beø phaùi (x. Mt 18, 6-7). Caøng soáng xaõ hoäi tính cuûa coäng ñoaøn (Giaùo hoäi tính), thì ngöôøi kitoâ caøng lôùn leân trong baûn thaân cuûa caù nhaân mình. Giaùo hoäi khoâng phaûi laø moät hoäi ñoaøn ñôn thuaàn hình thaønh do bôûi yù muoán cuûa caùc phaàn töû. Bôûi, laø moät thaân theå, Giaùo hoäi coù tröôùc nhöõng chi theå: Giaùo hoäi lôùn leân töø Ñaàu laø Ñöùc Kitoâ. Noùi khaùc ñi, Thieân Chuùa môøi goïi moãi ngöôøi gia nhaäp Giaùo hoäi. Khoâng coù ôn goïi laøm ngöôøi kitoâ ôû ngoaøi Giaùo hoäi: moät kitoâ höõu ñôn ñoäc, rieâng leû laø moät ñieàu maâu thuaãn. Roài cuõng khoûi caàn phaûi noùi chi ñeán nhöõng ngöôøi kitoâ ngang nhieân ñöùng leân choáng laïi Giaùo hoäi!

Toùm laïi: Giaùo hoäi coù moät söù maïng duy nhaát vaø baát bieán laõnh nhaän töø Ñaáng saùng laäp thaàn linh cuûa mình; nhöng Giaùo hoäi cuõng laø moät thöïc taïi traàn theá böôùc ñi trong thôøi gian lòch söû; kinh nghieäm hai ngaøn naêm qua cho thaáy Giaùo hoäi khoâng ngöøng phaûi moø maãm tìm kieám ñeå hoaøn thaønh söù maïng ñoù trong söï thích nghi vôùi nhöõng hoaøn caûnh luoân ñoåi thay, vôùi nhieàu thaønh coâng cuõng nhö thaát baïi vaø thaäm chí loãi laàm. Trong thieân nieân kyû thöù ba, qui luaät ñoù seõ vaãn chi phoái ñôøi soáng Giaùo hoäi vaø chuùng ta coù theå nghó raèng boä maët cuûa Giaùo hoäi seõ khoâng hoaøn toaøn gioáng nhö ngaøy nay.

3. Moät höôùng nhìn môùi trong vieäc haønh xöû quyeàn bính trong Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi

a. Töø söï kieän thôøi söï

Ngaøy 21 thaùng Ba, ñaøi phaùt thanh BBC ñaêng tin, toång thö kyù Hoäi Ñoàng Baûo An Lieân Hieäp Quoác, Kofi Annan, muoán caùc nöôùc thaønh vieân Hoäi Ñoàng Baûo An caûi toå cô caáu cuûa Lieân Hieäp Quoác. Vì sao toå chöùc mang taàm côõ lôùn naøy caàn phaûi caûi toå. Thöïc teá, theo oâng Kofi Annan thì lieân Hieäp Quoác laø moät toå chöùc nhaèm giöõ gìn an ninh quoác teá, nhöng keå töø söï kieän Hoa Kyø ñaùnh Iraéc hai naêm tröôùc ñaây, toå chöùc naøy nhaän thaáy mình thöïc chaát chaúng coù quyeàn haønh  gì trong vieäc naøy. Theo oâng Kofi Annan, muoán giöõ gìn an ninh quoác teá trong boái caûnh kinh teá, chính trò hieän nay, caàn phaûi laøm moät cuoäc caûi toå maïnh, nhaèm cuûng coá quyeàn haønh thöïc cuûa hoäi ñoàng baûo an Lieân Hieäp Quoác. Söï kieän naøy cho thaáy, moät toå chöùc quyeàn bính xaõ hoäi ñaõ töøng khoâng ñöôïc thaønh vieân cuûa mình toân troïng, nhaát laø trong moät quyeát ñònh lieân quan ñeán lôïi ích cuûa caù nhaân hoï. Vaø nhö theá, caàn caûi toå cô caáu ñieàu haønh, nhaèm ñöa ra nhöõng phaùn quyeát quyeát ñònh trong caùc vaán ñeà lieân quan ñeán quyeàn lôïi cuûa taát caû caùc thaønh vieân, nhaát laø caùc thaønh vieân thaáp coå beù mieäng nhaát trong coäng ñoàng quoác teá naøy. Töø moät con ngöôøi ñeán moät toå chöùc, moät quoác gia, taát caû ñeàu coù nhöõng quyeàn lôïi ñaùng ñöôïc baûo veä vaø toân troïng. Giaùo hoäi vaãn luoân mong moûi coù ñöïôc moät quyeàn bính coù tính quoác teá, ñuû thaåm quyeàn vaø khaû naêng giaûi quyeát caùc khoù khaên, baát ñoàng giöõa caùc quoác gia, daân toäc (x GS 79,82).

b. Ñeán caùi nhìn môùi

Khi noùi tôùi quyeàn bính trong xaõ hoäi, theå cheá daân chuû thöôøng ñöôïc coi laø moâ hình lyù töôûng. Moät quyeàn bính “do daân vaø vì daân” voán vaãn ñöôïc caùc quoác gia theo theå cheá naøy treân theá giôùi aùp duïng. Coù theå noùi, theå cheá naøy coi ngöôøi daân laøm trung taâm, laøm ñoái töôïng chính yeáu. Tuy nhieân, trong thöïc teá, chöa quyeàn bính naøo thöïc hieän ñöïôc troïn veïn nhöõng gì  ñaõ ñöôïc cam keát. Nhöõng lôøi höùa cuûa caùc vò nguyeân thuû quoác gia trong ngaøy nhaän chöùc, vaãn thöôøng chæ ñöïôc thöïc hieän moät phaàn naøo. Taïi moät soá nöôùc theo theå cheá daân chuû töø laâu, nhöng neàn kinh teá chaäm phaùt trieån (Aán Ñoä); taïi moät soá nöôùc meänh danh laø daân chuû, ngöôøi daân ñi ñaàu phieáu gaàn 100%, nhöng neáu ngöôøi : chuû tòch nöôùc mình hieän laø ai, caâu traû lôøi laø khoâng bieát. Lyù do : chuyeän ai laøm chuû tòch, ai laøm bí thö, chaúng lieân quan gì ñeán toâi…. Vaäy thì daân chuû coù phaûi laø mooâ hình lyù töôûng ?

Trong theá kyû 21, khi loaøi ngöôøi phaûi soáng trong söï caïnh tranh raùo rieát, khi maø quaû ñaát bò thu nhoû laïi vì phöông tieän giao thoâng vaø truyeàn thoâng caøng ngaøy caøng nhanh choùng hôn, thì tính naêng ñoäng seõ trôû thaønh moät chuû nghóa trong ñôøi soáng; vì thieáu naêng ñoäng hoaëc chaäm naêng ñoäng, ñôøi soáng seõ trôû thaønh taøn taï vaø thoaùi hoùa, vaø coù theå ñi ñeán choã bò ñaøo thaûi. Muoán tieán boä vaø theo kòp traøo löu, con ngöôøi ôû theá kyû 21 seõ luoân luoân bò thoâi thuùc bôûi moät quyeàn bính mang tính naêng ñoäng chuû nghóa.

Naêng Ñoäng laø gì ? Taïi sao phaûi naêng ñoäng ? Naêng ñoäng laø thích öùng, laø ñoåi môùi, ñaøo thaûi nhöõng gì loãi thôøi ñeå thöïc hieän nhöõng chaân giaù trò cuûa thôøi ñaïi haàu mang laïi haïnh phuùc cho con ngöôøi caû veà tinh thaàn laãn vaät chaát. “Nhöõng chaân giaù trò cuûa thôøi ñaïi” coù theå thay ñoåi theo töøng theá heä vaø tuøy thuoäc vaøo söï tieán boä cuûa nhaân loaïi. Neáu thieáu naêng ñoäng, xaõ hoäi seõ daäm chaân taïi choã, vaø nhö vaäy theo thôøi gian seõ trôû thaønh tuït haäu so vôùi nhöõng xaõ hoäi khaùc. Bôûi vaäy, tính naêng ñoäng laø moät chaân lyù cuûa söï sinh toàn vaø tieán boä cuûa con ngöôøi.

Trong phaïm truø cuûa toå chöùc, chuû nghóa naêng ñoäng coù cöùu caùnh laø thöïc hieän Toå Chöùc Lyù Töôûng. Toå chöùc ñöôïc goïi laø lyù töôûng khi naøo ñaït ñeán trình ñoä taïo neân moät xaõ hoäi phuïc vuï ñöôïc haïnh phuùc cuûa con ngöôøi caû veà vaät chaát laãn tinh thaàn, bao goàm ñôøi soáng phong phuù veà vaät chaát, thoaûi maùi, khoâng sôï seät veà tinh thaàn, vaø con ngöôøi coù ñuû ñieàu kieän moät caùch coâng baèng ñeå töï do phaùt trieån taøi naêng, ñaïo ñöùc vaø thaêng hoa söï tieán boä; noùi chung laø naâng cao phaåm giaù con ngöôøi caû veà tinh thaàn laãn vaät chaát trong söï töï do cuûa con ngöôøi taïi theá.

Caùc nhaø laõnh ñaïo hieän nay ñang thöïc hieän nhöõng ñoåi môùi trong laõnh vöïc kinh teá qua chaùnh saùch töø boû neàn kinh teá taäp saûn xaõ hoäi chuû nghóa böôùc sang neàn kinh teá thò tröôøng. Phaûi ghi nhaän ñoù laø moät söï tieán boä ñaùng khuyeán khích, nhöng söï naêng ñoäng trong moät laõnh vöïc nhö vaäy khoâng ñuû vaø seõ taïo neân söï maát thaêng baèng cho xaõ hoäi trong töông lai, seõ ñöa ñeán nhöõng haäu quaû baát oån vaø khuûng hoaûng cho Ñaát nöôùc veà caùc maët chính trò, xaõ hoäi, vaên hoùa, giaùo duïc, vaø tö töôûng cuûa con ngöôøi. Do ñoù, ñeå taïo neân söï thaêng baèng cho toå chöùc trong nhòp ñoä phaùt trieån ñi leân, chuû nghóa naêng ñoäng phaûi ñöôïc aùp duïng ñoàng ñieäu trong moïi laõnh vöïc cuûa ñaát nöôùc. Söï oån ñònh vaø thaêng baèng cuûa xaõ hoäi laø ñieàu kieän caàn thieát cho söï phaùt trieån. Tuy nhieân, aùp duïng neàn chính trò ñoäc taøi ñeå keàm cheá söï oån ñònh cuûa xaõ hoäi trong neàn neáp baûo thuû thieáu naêng ñoäng laïi laø moät chaùnh saùch ngu doát. Neàn chiùnh trò ñoäc taøi seõ trôû thaønh moät theá löïc ñoái khaùng vôùi moïi löïc löôïng ñang phaùt trieån vaø taïo neân tình traïng töông khaéc trong loøng daân toäc. Söï thaùch ñoá seõ xaûy ra giöõa moät beân laø chiùnh quyeàn ñoäc taøi thuû cöïu vaø moät beân laø söùc phaùt trieån naêng ñoäng cuûa caùc löïc löôïng xaõ hoäi. Neáu neàn ñoäc taøi thuû cöïu thaéng thì xaõ hoäi seõ ngöng treä söï phaùt trieån, vaø toå chöùc seõ trôû thaønh keû thua cuoäc trong cuoäc chaïy ñua cuûa theá giôùi. Neáu löïc löôïng naêng ñoäng thaéng thì neàn ñoäc taøi seõ bò ñaïp ñoå ñeå toå chöùc tieán tôùi. Caû hai ñeàu coù haäu quaû baát oån vaø baát lôïi cho söï phaùt trieån nhòp nhaøng cuûa toå chöùc.

Toùm laïi : Quyeàn bính maø khoâng ñöôïc thi haønh moät caùch thöïc söï thì khoâng nhöõng chaúng giuùp ích cho xaõ hoäi vaø con ngöôøi, traùi laïi coøn gaây neân nhieàu tai hoaï. Tai haïi hôn khi coù nhöõng toå chöùc hay caù nhaân lôïi duïng danh nghóa cuûa quyeàn bính naøy ñeå haønh xöû theo yù mình. Nguyeân taéc cuûa vieäc söû duïng quyeàn bính thöïc söï laø: lôïi ích caùc thaønh vieân ñöôïc toân troïng, vaø ngöôïc laïi, caùc thaønh vieân cuõng phaûi toân troïng quyeàn bính naøy. Moät xaõ hoäi khoâng coù quyeàn bính, chaúng choùng thì chaày seõ loaïn; nhöng quyeàn bính maø khoâng thi haønh theo ñuùng vai troø cuûa mình seõ gaây neân söï baát coâng ñoái vôùi caùc thaønh vieân. Caû hai ñeàu coù nhöõng boån phaän rieâng vaø caàn chu toaøn phaän vuï cuûa mình.

c. Thöïc teá trong Giaùo hoäi

Nhìn vaøo thöïc teá trong Giaùo hoäi hieän nay. Chuùng ta ñang haønh xöû theo moâ hình naøo ? Phaûi chaêng vieäc aùp duïng moät quyeàn bính “do daân vaø vì daân” vaãn chöa phaûi laø moâ hình lyù töôûng (???). Dó  nhieân, nhö ñaõ noùi, quyeàn bính trong Giaùo hoäi laø ñeå phuïc vuï; vaø quyeàn bính naøy khoâng phaùt xuaát töø ñaâu khaùc nhöng töø chính Thieân Chuùa (neáu töø treân khoâng ban cho oâng, oâng chaúng coù quyeàn gì hôn toâi). Tuy nhieân, chuùng ta taïm gaùc yeáu toá thaàn linh ñeå chæ xeùt veà maët con ngöôøi, cho ñeán luùc naøy, vieäc haønh xöû quyeàn bính trong Giaùo hoäi gioáng theå cheá quaân chuû nhieàu hôn. Vieäc  choïn löïa caùc vò chuû chaên trong Giaùo hoäi vaãn hoaøn toaøn töø treân xuoáng, khoâng maûy may coù moät yeáu toá naøo töø phía ngöôøi daân.

Vaäy, phaûi chaêng ta neân ñeå vieäc löïa choïn caùc vò chuû chaên trong Giaùo hoäi cho ngöôøi daân (theo theå cheá daân chuû). Ñieàu naøy nghe ra coù veû môùi meû, nhöng thöïc ra ngay töø thôøi kyø ñaàu cuûa Giaùo hoäi (thöôïng coå – theá kyû 2-5 ???) theå cheá naøy ñaõ töøng ñöôïc aùp duïng trong moät thôøi gian laâu daøi. Caùc vò giaùm muïc ñöïôc ngöôøi daân tín nhieäm, ñeà cöû leân. Phaûi chaêng theå cheá naøy khoâng hôïp thôøi, khoâng hieäu quaû neân bò “ñaøo thaûi”? Coù leõ khoâng phaûi nhö vaäy, nhöng do bieán chuyeån cuûa xaõ hoäi thôøi trung coå, söï lieân keát giöõa theá quyeàn vaø thaàn quyeàn ñaõ taïo neân theå cheá naøy, khi ñoù theá quyeàn haønh xöû theo theå cheá quaân chuû. Vaø Giaùo hoäi cuõng theo xu höôùng ñoù maø haønh xöû quyeàn bính cuûa mình. Ñieàu naøy ñaõ ñeå laïi nhieàu “tai tieáng” trong lòch söû.

KEÁT LUAÄN

Quyeàn bính laø ñaëc tính cuûa nhöõng con ngöôøi hay nhöõng ñònh cheá caùc toå chöùc xaõ hoäi. Nhôø quyeàn bính, vieäc ban haønh vaø duy trì leà luaät ñöôïc nghieâm minh vaø roõ raøng hôn. Vì theá, moãi coäng ñoàng nhaân loaïi ñeàu caàn coù moät quyeàn bính ñeå quaûn trò noù. Tuy nhieân, giöõa Quyeàn bính Giaùo hoäi vaø quyeàn bính xaõ hoäi coù nhöõngï khaùc bieät nhau. Ta thaáy, quyeàn bính Giaùo hoäi ñaët treân neàn taûng laø Tin Möøng; quyeàn bính trong Xaõ hoäi ñöôïc ñaët treân luaät phaùp, treân söï toân troïng vaø baûo veä phaåm giaù cuûa con ngöôøi. Dó nhieân, beân caïnh ñoù cuõng coù nhöõng maët tích cöïc vaø moät soá tieâu cöïc trong Giaùo hoäi vaø Xaõ hoäi hoâm nay. Nhöng caùch chung quyeàn bính raát caàn thieát ñeå taïo ra söï thoáng nhaát cho moät coäng ñoaøn, moät taäp theå, moät xaõ hoäi vôùi ñuû moïi haïng ngöôøi ñang soáng. Vai troø cuûa quyeàn bính laø baûo ñaûm toái ña cho coâng ích cuûa xaõ hoäi. Quyeàn bính theo traät töï luaân lyù thì ñoøi hoûi, phaùt xuaát töø chính Thieân Chuùa: “Moãi ngöôøi phaûi phuïc tuøng chính quyeàn, vì khoâng coù quyeàn bính naøo khoâng bôûi Thieân Chuùa, vaø nhöõng quyeàn bính hieän höõu laø do Thieân Chuùa thieát laäp, nhö vaäy, ai choáng ñoái quyeàn bính laø choáng ñoái laïi traät töï  Thieân Chuùa ñaët ra, vaø keû naøo choáng laïi seõ chuoác laáy aùn phaït” (Rm 13, 1-2; x. 1Pr 2, 13-17).

---

[1]  GS soá 76.

[2]  Giaùo luaät soá 346  khoaûn 1.

[3]  Giaùo luaät soá 638- 371.

[4]  Ñôøi soáng huynh ñeä trong coäng ñoaøn, Roma 1994, soá 47.

[5]  John J. Macionis, Xaõ Hoäi Hoïc, nxb thoáng keâ, 1987, tr. 559

[6]  Fortiter in re suaviter in modo, soá 12.

[7]  Samuel Enoch Stumpf, Lòch Söû Trieát Hoïc Vaø Caùc Luaän Ñeà, nxb Lao Ñoäng, 2004, tr 588.

[8]   ÑTC Gioan Phaoloâ II, Thoâng Ñieäp Tin Möøng Vaø Söï Soáng, ngaøy 30-3-1995, tr.8.

[9]  X.  Goger Moyson, Laõnh Ñaïo Laø Phaùt Trieån Tieàm Naêng Cuûa Ngöôøi Coäng Taùc, baûn dòch phaïm ñình thaùi, , nxb treû, 2000, tr. 09

[10]  Buøi Ñöùc Sinh, Lòch Söû Giaùo Hoäi Coâng giaùo, Xb. naêm 1999, Tr. 337- 338.

[11]  Lm Antoân Nguyeãn Ngoïc Sôn, Ngöôøi Muïc Töû Coäng Ñoàng, 1994. Tr.15.